عذاب نفس كه همان دورى از مبدع خويش است، به صورت انتقام جويى منتقم خارجى نيست بلكه نفس با جهل مركب و صفات ناپسند، حامل عذاب خويشتن است.

كيفيت اطلاع بر امور غيبى‌

توجيه شيخ اشراق از امكان اطلاع بر امور غيبى و نيز كرامات، بر اين اساس است كه حوادث لازمه‌ى حركات افلاك است و نفوس آنان بر لوازم حركات گذشته و آينده‌ى خود آگاه‌اند و چون جز تعلقات بدنى، حجابى بين نفوس انسانى و آنان نيست، اگر اين علايق ضعيف شوند، نفوس انسانى با نفوس فلكى ارتباط مى‌يابد و از امور غيبى آگاه مى‌شود (الالواح العمادية بندهاى 75- 77 و كلمة التصوف بند 44 و اللمحات بندهاى 50- 51) و اين نظريه را در حكمة الإشراق نيز اظهار كرده است‌[1] وى در اين باره تقريبا پيرو ابن سينا است‌[2]. اتصال با عقل فعال نيز كه البته يك اتصال معنوى و عقلى است از عوامل مؤثر آگاهى است (الألواح العمادية بند 88). وى در تمامى آثارش براى رسيدن به چنين مرتبه‌يى- مرحله شهود و اشراق كه منجر به دريافت انوار لذت بخشى مى‌شود كه به تدريج ماندنى مى‌گردند و سرانجام آدمى بر ماده‌ى عالم حاكم مى‌شود- به انجام يك سلسله رياضات عملى و نظرى توصيه مى‌كند (الالواح العمادية بندهاى 93، 96، 97، 100؛ كلمة التصوف بندهاى 56 و 65؛ اللمحات بند 52 و حكمة الاشراق ص 252 به بعد).

چون مقدمه بيش از اين ايجاب نمى‌كند، در تحليل كلى رسائل حاضر بدين قدر اكتفا مى‌شود و به معرفى جداگانه هر يك از رسائل مى‌پردازد.

الألواح العمادية

حكيم اشراقى، در مقدمه اشاره مى‌كند كه اين رساله را به اشاره عماد الدين قرار سلان بن داود ابن ارتق كه مكرر از او خواسته است تا مختصرى در معرفت مبدأ و معاد مطابق آراى حكما بنويسد، تصنيف كرده است.

سهروردى توضيح مى‌دهد كه مختصرات بسيارى ديده است كه دانايان زمان براى‌

[1] ص 236 و ص ص 240- 241

[2] اشارات، نمط 10، ص ص 163 و 166.