قرآن اساسنامه اسلام و پايه‌گذار مليت اصيل اسلامى است. اين اساسنامه بايد شناخته شود، تاريخ آن روشن گردد و تحولات آن بدقت مورد شناسايى قرار گيرد.

در زمينه «شناخت قرآن»[1] در قرون اوليه اسلامى كتابهاى سودمندى نوشته شده است. اين كتابها بيشتر به وصف مصاحف اوليه پرداخته و ويژگيهاى آنها را بازگو كرده‌اند و لذا نام «المصاحف» را به خود گرفته و با اين نام معروف شده‌اند. برخى از اين كتابها عبارتند از:

اختلاف مصاحف الشام و الحجاز و العراق نوشته عبد الله بن عامر، قارى معروف شام و يكى از قراء سبعة (متوفاى 118 ه.).

اختلاف مصاحف اهل المدينة و اهل الكوفة و اهل البصرة نوشته علىّ بن حمزه كسائى، قارى معروف كوفه و يكى از قراء سبعة (متوفاى 189 ه.).

اختلاف اهل الكوفة و البصرة و الشام نوشته يحيى بن زياد معروف به فرّاء بغدادى (متوفاى 207 ه.).

اختلاف المصاحف نوشته خلف بن هشام، راوى حمزه و قارى بغداد و يكى از قراء عشره (متوفاى 229 ه.).

اختلاف المصاحف و جامع القراءات نوشته مدائنى (متوفاى 231 ه.).

اختلاف المصاحف نوشته ابو حاتم (متوفاى 248 ه.).

المصاحف نوشته عبد الله بن ابى داود سجستانى (متوفاى 316 ه.).

المصاحف نوشته ابن الانبارى (متوفاى 327 ه.).

المصاحف نوشته ابن اشته اصفهانى (متوفاى 360 ه).

غريب المصاحف نوشته ورّاق.

از اين كتابها، آنچه اكنون در دست است كتاب المصاحف ابن ابى داود است كه در سيستان به سال 230 ه. متولد شده و در نيشابور پرورش يافته است. در جوانى به خراسان، اصفهان، فارس، بصره، بغداد، كوفه، مدينه، مكه، دمشق، مصر، الجزيره و ديگر بلاد اسلامى سفر كرده و كسب علم نموده است. كتاب او اكنون نمونه‌اى است از كتابهاى فراوانى كه درباره تاريخ قرآن نگاشته شده است. اين كتاب مدتها

[1] . بايد توجه داشت كه اصطلاح« تاريخ قرآن» از اصطلاحات نو پيداست كه در صدساله اخير رواج يافته است. در نوشته‌هاى پيشينيان اين اصطلاح با عنوان« شناخت قرآن» مطرح بوده است.