تشابه حق و باطل است و هرگاه كلام خداوند (قرآن كريم) نمودى جز حق داشته و به باطل شبيه باشد، آن‌را متشابه گويند.

پس منظور از تشابه در آيات متشابهه، تشابه حق و باطل است؛ به اين صورت كه سخن حق خداوند، باطل جلوه داده شود.

اقسام تشابه در قرآن‌

تشابه در آيات قرآن بر اساس منشأ به‌وجود آمدن آن به دو قسم تقسيم مى‌شود:

1. اصلى: تشابه اصلى آن است كه به‌گونه طبيعى، يعنى به‌سبب كوتاهى لفظ و گستردگى معنا به‌وجود آمده باشد؛ يعنى از طرفى، الفاظ و كلمات موضوعه در لغت عرب، بيشتر براى افاده معانى كوتاه و سطحى ساخته شده‌اند و براى افاده معانى گسترده و عميق كشش و گنجايش ندارند و از طرفى هم، قرآن ملتزم بوده كه از الفاظ موضوعه عرب و از شيوه‌هاى كلامى آنان استفاده كند: «إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ»؛[1] لذا براى بيان معانى والا، به‌ناچار راه كنايه، مجاز و استعاره را پيمود و اين خود، بر عرب غريب مى‌نمود.

آياتى كه درباره مبدأ و معاد، مسأله استطاعت (قدرت در اختيار) انسان، مقدار تصرف او در جهان، آفرينش، علل تكليف و مانند آن بحث مى‌كنند، نوعاً از اين قسم هستند؛ زيرا معانى، بلند و دقيق است، ولى الفاظ بسيار كوتاه و نارساست. تعداد اين قبيل آيات متشابهه نسبت به مجموع آيات قرآنى اندك است و با مراجعه به آيات محكمه- كه «ام الكتاب» مى‌باشند- و نيز احاديث پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و ائمه اطهار عليهم السلام و سلف صالح (رض) مفاهيم آنها معلوم مى‌شود.

[1] . زخرف، 3.