است؟ چرا؟

5. چند نوع نسخ در قرآن واقع شده است؟ تعريف هر كدام را بنويسيد.

6. تفاوت نسخ مشروط و نسخ محتوا را بنويسيد.

7. يك مورد از آيات منسوخه را همراه با آيه ناسخ آن ذكر كرده و مختصرى درباره آن توضيح دهيد.

درس چهاردهم: محكم و متشابه‌

واژه محكم- در مقابل متشابه-[1] از «حَكَمَ حَكْماً» به معناى «مَنَعَ مَنْعاً» گرفته شده و به معناى بازداشتن و پيشگيرى از هرگونه اخلال‌گرى و تباهى است.

راغب اصفهانى گويد: «حَكَمَ، اصْلُهُ: مَنَعَ مَنْعاً لإصلاحٍ». دهانه اسب (لگام) را در لغت عرب «حَكَمَةُ الفَرَس» گويند؛ زيرا او را از سركشى باز مى‌دارد.

«حَكْم» در اصل به‌معناى منع كردن و پيشگيرى مى‌باشد كه اين پيشگيرى به‌جهت اصلاح است؛ لذا به هر سخن و گفتارى كه رسا و شبهه‌ناپذير باشد محكم گويند، يعنى مستحكم و خلل‌ناپذير.

تشابه يا از «شِبْه» (اسم مصدر) به‌معناى «مِثْل و همانند» و يا «شَبَه» (مصدر) به‌معناى «همانند بودن» گرفته شده است، كه اين همانندى- به دليل پنهان بودن حق- مايه اشتباه مى‌شود.

اصطلاحاً به كلام يا كردارى كه ظاهر آن نارسا و مبهم باشد و مخاطب را دچار شبهه و اشتباه كند، متشابه گويند؛ زيرا ظاهر آن كلام، گوياى مراد واقعى‌اش‌

[1] . محكم در قرآن به سه معنا به كار رفته است. براى تفصيل بيشتر ر. ك: علوم قرآنى؛ ص 271.