تذكر

همان طور كه در مقدمه كتاب گفته شد بهره‌اى كه ما از شرح و ترجمه اين رساله منظور كرده‌ايم بيشتر تحريك افكار و تنبيه عقولست اصولا اين نتيجه را ما بايد از خواندن هر نوشته و شنيدن هر گفتار بيشتر از فايده عملى آن طالب باشيم هر چند كتاب دستور العمل زندگى باشد و سخن صرفا بمنظور انجام كارى ايراد شود با تعقل و فكر و تصور فايده آن بايد پذيرفت، با انديشه و علم بايد نتيجه آن را جستجو نموده و بدست آورد.

بارى همچنان كه انديشه براى تشخيص نتيجه و تحريك اشتياق و پيدا شدن اراده و بكار افتادن اعضا و صورت دادن كار ميباشد خودكار، خود عملى كه صورت ميگيرد نيز بمنظور تحريك اعضا و تقويت اراده و انديشه است.

خلاصه‌تر بما انديشه داده‌اند تا كارهاى نيك انجام بدهيم، بما كارهاى نيك پيشنهاد كرده‌اند تا انديشمند شويم، ما را انسان آفريده‌اند تا اعمال صالح داشته باشيم و ما را باعمال صالح امر كرده‌اند تا انسان بوده باشيم.

بنا بر اين نبايد انتظار داشته باشيم كه از بكار بردن يك سلسله دستورات خاص تمام احتياجات ما در آن رشته بر طرف شود و از هر گونه حركت و فعاليتى در دنبال آن بى‌نياز گرديم، بلكه بزرگتر استفاده‌اى كه از آن ميتوانيم توقع داشته باشيم غناى روح و كمال جان و انديشه است.