2-

مردى بصرى گويد: از حضرت صادق (ع) در باره استطاعت پرسيدم. حضرت فرمود:

تو ميتوانى كارى انجام دهى كه نبوده است؟ گفت: نه، فرمود: ميتوانى از كارى كه انجام يافته باز ايستى؟

گفت: نه، فرمود: پس تو كى استطاعت دارى؟ گفت: نميدانم، حضرت باو فرمود: خدا مخلوقى را آفريد و ابزار استطاعت را در آنها قرار داد ولى كار را بايشان واگذار نفرمود. پس ايشان چون كار را انجام دهند هنگام كار و همراه كار استطاعت بر آن كار دارند. اگر كارى را در ملك خدا انجام ندادند استطاعت نداشته‌اند كار انجام نشده استطاعت آن معلوم نيست، زيرا خداى عز و جل مقتدرتر از آنست كه كسى در ملك او با او رقابت كند، مرد بصرى گفت: پس مردم مجبورند؟ فرمود: اگر مجبور بودند معذور بودند (و نميبايست عقاب شوند) گفت: پس بايشان واگذار شده است؟ فرمود: نه، گفت پس در چه حالند؟ فرمود: (پيش از آنكه خدا آنها را بيافريند) كار و وضع آنها را دانست پس ابزار همان كار را در وجودشان قرار داد و چون انجام دهند مقارن عمل استطاعت دارند، مرد بصرى گفت: گواهى دهم كه حق همين است و شما خاندان نبوت و رسالت هستيد.

توضيح‌

- در اين حديث شريف علاوه بر آنكه امام (ع) استطاعت را توضيح داده و آن را توانائى حال عمل دانسته است نه قبل و نه بعد از آن، مطلبى بيان فرموده است كه بنظر ما فتح باب براى جواب از اشكال اخبار طينت است زيرا فرموده: خدا كار و وضع آنها را دانست پس ابزار آن كار را در وجودشان قرارداد يعنى چون دانست كه سلمان و بو ذر و مقداد مثلا وقتى كه بدنيا آيند پيرو حق باشند و منحرف نشوند لذا ايشان را از طينت عليين آفريد و در شكم مادر قرين سعادتشان ساخت و پدر و مادر و محيط و قواى ظاهر و باطنشان را مناسب وضعشان آفريد و چون دانست كه فرعون و بو جهل و بو لهب و پيروان ايشان چون بدنيا آيند با خدا و فرستادگان و برگزيدگانش بمبارزه برخيزند و حق را زير پا گذارند: ايشان را از