مشتقّات آنها كه در معانى مختلفه استعمال مى‌شوند، بنحو اشتراك لفظى است؛ نه، چنين نيست. بلكه بنحو اشتراك معنوىّ و استعمال لفظ در همان معنىِ واحد است كه بواسطه قرينه مقاميّه و يا مقاليّه، يك نوع خصوصيّت قُرب و نزديكى از آن معنىِ عامّ در نظر گرفته شده؛ و اين گونه استعمال در همه موارد استعمال حقيقت است.

و روى اين گفتار هر جا كه لفظ وَلَايَت‌يا وَلِىّ‌يا مَوْلَى‌و غير آنها را يافتيم، و قرينه‌اى بخصوص نبود كه دلالت بر خصوص يكى از مصاديق آن كند، بايد همان معنى كلّى را بدون هيچ قيدى در نظر بگيريم و آنرا مُراد و معنى لفظ بدانيم. مثلًا اگر گفته شد: وَلايت‌از آنِ خداست، بايد گفت: مراد، مَعِيَّت خداوند با همه موجودات است. و اگر گفته شد: فلان كس به مقام ولايت رسيده است، بايد گفت: مراد آن است كه: در مراحل سير و سلوك و عرفان و شهود إلهىّ، به مرحله‌اى رسيده است كه هيچيك از حُجُب نفسانيّه بين او و حضرت حقّ وجود ندارد، و تمام شوائب فرعونيّت و ربوبيّت در وجود او مُضْمَحِلّ گرديده، و به مقام عبوديّت مطلقه، و بندگى مَحضه حضرت حق- جلَّ و عَلَا- نائل گرديده است.

بارى از اين بيانى كه نموديم معلوم مى‌شود كه: هر جا كه وَلَايَت‌يا وَلىّ‌استعمال مى‌شود، يك نوع جنبه اتّحاد و وحدتى بين دو چيز وجود دارد كه بر آن أصل، اين لفظ را مى‌آورند و استعمال ميكنند. مثلًا نسبتى كه بين مالك و مملوك است و آن نسبت، آن دو را به هم دوخته و پيوند زده است، باعث مى‌شود كه به هر يك از آنها وَلِىّ‌گويند. و نسبتى كه بين آقا و غلام اوست، اينچنين است؛ و نسبتى كه بين مُنْعِمْ‌و مُنْعَمٌ عَلَيْه (نعمت دهنده و نعمت داده شده) موجود است هر دو را در تحت عنوان خاصّى قرار داده است، لذا به هر يك از آن دو وَلِىّ‌گويند؛ و نسبتى كه بين مُعْتِق‌و مُعْتَق (آقاى آزاد كننده و بنده‌آزاد شده) موجود است اين عنوان را در پى دارد؛ نسبتى كه بين دو نفر حَليف‌