از نظام تكوين و جعل و انشاى خداوند نيست. اومانيسم مدعى است بشر با دو بال علم و عقل توانايى حل معضلات فكرى و اجتماعى را دارد و نيازى به وحى و دين ندارد.

در ارزيابى انديشه اومانيسم توجه به چند نكته ضرورى است:

1. شعاع دريافت عقل و علم بشرى محدود است. بشر به مدد عقل تنها قادر به درك كليات است و ناتوان از درك مصاديق و جزئياتى است كه راه‌گشاى زندگى بشر مى‌باشد؛ به عنوان مثال: عقل بشرى خوبى عدالت و بدى ظلم را در مى‌يابد، اما از دريافت هزاران مصداق عدالت و ظلم ناتوان است. به همين دليل ما در انديشه اسلامى معتقد به نياز بشر به وحى هستيم. عقل به مثابه پيامبر درونى، تنها فضاى محدودى را درك مى‌كند و بيش از آن بر عهده پيامبر بيرونى، يعنى نبوت است.

2. روح انديشه اومانيسم استيلاجويى است؛ چنان‌كه در قرن بيستم كه دوران حاكميت اومانيسم در غرب بود، شاهد ظهور استالينيزم و انديشه ماركسيستى، فاشيسم، استعمار و استثمار بوده و هستيم. بنابراين انديشه اومانيسم اگرچه در مقام شعار و نظريه مدعى شكوفايى استعداد قواى انسانى است اما در عمل، از آن فاصله دارد. مى‌توان گفت اكثر نظريه‌هايى كه در علوم انسانى غرب ارايه مى‌گردد در راستاى حفظ سياست نظام سلطه است. ديدگاه‌هايى چون نظم نوين جهانى، اروپا محورى، برخورد تمدن‌ها و غير آن، همه ريشه در روحيه برترى طلبى غربى دارد و شعارهايى چون حقوق بشر، دمكراسى و آزادى، شعارهاى واقعى نيستند و براى آنها تعاريف خاصى وجود دارد[1].

[1]. براى آگاهى بيشتر ر. ك: تفسير الميزان، ذيل آيه 200 سوره آل عمران.