درس نوزدهم: لايت فقيه، مسأله‌اى كلامى يا فقهى؟

در فصل دوم گذشت كه امامت نزد اهل سنّت مسأله‌اى فقهى و نزد شيعه مسأله‌اى كلامى است. اگر مسأله ولايت و امامت به كتب كلامى اهل سنّت راه يافته است، به سبب طبع اين مسأله نيست، بلكه به سبب اهتمام شيعه و طرح آن در زمره مباحث كلامى است. محور اصلى اين درس، بررسى اين نكته است كه آيا ولايت فقيه نيز مانند ولايت و امامت معصومان عليهم السّلام مسأله‌اى كلامى است يا آن‌كه فرعى از فروع فقهى است و پيوندى با مباحث كلامى و اعتقادى ندارد؟

پيش از هرگونه داورى در اين باب، لازم است تعريفى روشن از مسأله كلامى و تفاوت آن با مسأله فقهى ارائته دهيم. بايد معيار كلامى بودن از فقهى بودن بازشناخته شود تا ثمره كلامى يا فقهى دانستن مسأله ولايت فقيه آشكار گردد.

معيار كلامى يا فقهى بودن يك مسأله‌

در وهله نخست، ممكن است به ذهن برسد كه معيار مسأله كلامى آن است كه با دليل عقلى اثبات مى‌شود و مسأله فقهى چيزى است كه به كمك ادلّه نقلى اثبات مى‌شود. ازاين‌رو، علم كلام را در زمره علوم عقلى و علم فقه را از زمره علوم نقلى بايد به حساب آورد.

اين معيار كاملا باطل است؛ زيرا دليل عقلى در علم فقه نيز كاربرد دارد، همچنان‌كه برخى مباحث كلامى به مدد ادلّه نقلى آشكار مى‌گردد. دليل عقلى در علم فقه به دو صورت‌