خودش محصول اجتماع است، او وجودش واجب‌الوجود بالّذات نيست، فردى است قائم به اجتماع، اجتماع در نيروهاى علمى و دماغى و بدنى او دخيل است، آن قوا تنها مال خودش نيست، اجتماع در آنها ذيحق است، و لهذا خودكشى از جنبه حقوق اجتماعى (قطع نظر از تكليف الهى كه حتى با تجويز اجتماع نيز جايز نمى‌شود) نيز جايز نيست، زيرا فرد محصول اجتماع و مديون اجتماع است.

از اين بيان نتيجه مى‌شود كه انسان حق تضييع ندارد، اما حق بخشش و هبه و وقف و صلح و ابراء و همچنين حق مجانا خدمت‌كردن مادامى كه به اجتماع صدمه نزند از او سلب نمى‌شود، حق وصيت و توريث (اگر بتوان آن را حق مورث دانست)[1] از او سلب نمى‌شود، اما اينكه لازمه دخالت اجتماع اين است كه حق تصرف منحصر باشد به زمان حيات دليل ندارد.

پس دليل اول طرفداران ارث صحيح نيست و جواب سوسياليست‌ها هم صحيح نيست. آن دليل براى ارث به طرز غربى است كه از حقوق و از توابع مالكيت است و اما ارث‌اسلامى به‌كيفيتى‌كه دارد كه خارج از اختيار مورث‌است، برپايه حق مالكيت نيست.

اما دليل دوم، اين دليل مشوش است، از آنجا كه مى‌گويد: فى‌الحقيقة اميد به اينكه ...) اين دليل را با دليل سوم يكى مى‌كند ثانيا معلوم نيست چرا اين دليل را اخلاقى خوانده است.

حداكثر درباره اين دليل اين طور مى‌توان گفت كه توارث كه بر اصل‌ «و اولوا الارحامِ بَعضُهُم أولى بِبَعضٍ فِى كتابِ اللّهِ» است رابطه فاميلى و مخصوصا خانوادگى را محكمتر مى‌كند، خيلى فرق است ميان اينكه پدرى بميرد و زن و فرزندان از جاى خود تكان نخورند و فعاليت پدر را براى خود بدانند و بين اينكه بعد از مردن پدر مجبور باشند نسبت به مايملك پدر بيگانه باشند.

اگر نسلهاى بعد از آثار فعاليت نسلهاى قبل خود بهره ببرند بدون شك در نظر يكديگر بسيار معززتر و محترمتر مى‌شوند.

فعاليت پدر براى آينده فرزندان با توجه فرزندان به اين جهت و عواطفى كه از اين جهت ميان آنها متبادل مى‌شود ارتباط را قويتر مى‌كند و استحكام روابط خانوادگى مطلوب است.

بيان ديگر اينكه توارث نوعى لذت و احساس آسايش و نوعى زندگى در پرتو عواطف‌

[1] - ولى اشتباه است كه ارث را حق بدانيم، اگر از لحاظ حق بخواهيم بحث كنيم بايد درباره وصيت بحث كنيم كه نظير هبه و وقف و حبس و صلح و غيره است.