پيوند مهدويت با فلسفه تاريخ از ديدگاه قرآن، نياز به پژوهش و تحقيقى نظام‌مند و سلسله‌وار داريم كه در دو قسمت ارائه مى‌شود:

قسمت نخست. فلسفه تاريخ از ديدگاه شيعه (فلسفه متعالى تاريخ)

قسمت دوّم. آينده جهان از ديدگاه قرآن و روايات‌

3- 1. فلسفه تاريخ از ديدگاه شيعه:

پيش‌تر گذشت كه براى پيش‌بينى حركت تاريخ، ديدگاه‌ها و چشم‌اندازهاى مختلفى وجود دارد؛ مانند: پيش‌گويى و پيش‌بينى كاهنانه، مديريتى، علمى (تجربى)، فلسفى و وحيانى. به نظر مى‌رسد كامل‌ترين و دقيق‌ترين ديدگاه را مى‌توان ذيل گزينه «فلسفه متعالى تاريخ» ارائه داد. بر اين اساس يافته‌هاى تجربى و فلسفى، به كمك تحليل‌هاى وحيانى و دينى مى‌آيد و سير حركت تاريخ را به روشنى بيان مى‌كند. فلسفه متعالى تاريخ را مى‌توان باتوجه به انگاره‌هاى زير تبيين نمود:

3- 1- 1. حركت به سوى كمال‌

مهم‌ترين انگاره درباره «تاريخ آينده»، حركت و سير انسان و جامعه بشرى- با طى فرازونشيب‌هايى- به‌سوى كمال و اوج گرفتن است. سرنوشت‌باورى به‌معناى باور به فرجامى متكامل و متعالى است. اوج كمال انسانى، عبارت است از كمال عقلى، خلقى و اجتماعى. بر اين اساس راهبرى و راهنمايى بشر به سوى تكامل، برعهده انسان‌هاى كامل (پيامبران و اوصياى آنان) نهاده شده است تا به بهترين و پسنديده‌ترين صورت، بشر را به مرحله كمال و تعالى سوق دهند. البته كمال مطلوب و نهايى انسان در باشكوه‌ترين برهه تاريخى (ظهور منجى موعود) به دست خواهد آمد.

سرنوشت و فرجام نهايى انسان، تكامل همه‌جانبه است؛ يعنى، تكامل در رابطه‌اش با طبيعت، آگاهى، قدرت، آزادى، عواطف، احساسات، انسان‌دوستى و در نهايت معنويت. از ديدگاه علّامه طباطبايى، اين حركت و تكامل براساس قانون هدايت عمومى صورت مى‌گيرد. به موجب قانون هدايت عمومى- كه در همه انواع آفرينش جارى‌