محدثان شيعه به فراگيرى علم و دانش پرداخت و اساتيد و مشايخ وى را تا 104 نفر شمرده‌اند. روايات او توسط مشايخ بزرگ قمى، از جمله سعد بن عبد اللّه حميرى و محمد بن يحيى عطار روايت شده است.[1]

محمد بن احمد داراى تأليفات متعددى بود كه معروف‌ترين و بزرگ‌ترين آن‌ها نوادر الحكمه نام داشت. اين اثر در دو جلد و در ابواب مختلف فقهى نوشته شد و از كثرت و تنوع مطالب، در ميان مردم قم مشهور و مثال‌زدنى و از كتاب‌هاى مرجع و مورد اعتماد فقيهان و محدثان قمى در اين عصر بود. متأسفانه از اين كتاب هم‌اكنون هيچ اثرى در دست نيست. وى هم‌چنين داراى تأليفات ديگرى بود كه نجاشى از آن‌ميان، كتاب الملاحم، كتاب الطب، كتاب مقتل الحسين، الامامه و النوادر را نام برده است. او در حدود سال 280 ق درگذشت.[2]

ابراهيم بن محمد بن هلال ثقفى (م 283 ق)

ثقفى از عالمان بزرگ شيعه و پرورش‌يافتگان مكتب كوفه به‌شمار مى‌رفت.

او نخست زيدى مذهب بود و پس از گرويدن به مذهب اماميه، در اين عقيده، سخت معتقد و پاى‌بند شد و در راه نشر مذهب و علوم اهل بيت تلاش بسيارى به كار بست، به‌طورى كه گفته شده او پس از پذيرفتن تشيع امامى، كتابى به نام المعرفه نوشت كه در آن مناقب مشهور ائمه عليهم السّلام و معايب مخالفان ايشان را ذكر كرده بود؛ اما عالمان از او خواستند كه آن را نقل ننمايد، لذا ثقفى تصميم گرفت از اين شهر مهاجرت كند. به اصفهان برود كه نسبت به شناخت تشيع و علوم اهل بيت از همه بيگانه بودند و در آن‌جا احاديث كتاب مذكور را روايت كند.[3] به‌زودى آوازه و شهرت وى در شهرها پيچيد. وقتى خبر آمدن ثقفى به اصفهان به علماى قم رسيد،

[1] - خويى، همان، ج 15، ص 35.

[2] - ر ك: طوسى، رجال، ص 491 و نجاشى، همان، ص 245، خويى، همان، ص 53.

[3] - نجاشى، همان، ص 16.