از شيعيان بلخ براى امام عليه السّلام فرستاد و به همين منظور نام خود را در نامه تغيير داد؛ اما نامه‌اى كه در جواب او به دستش رسيد به نام و نسب خود وى نوشته شده بود.[1]

علاوه بر اين‌ها، حضور چشمگير وكيلان امام عليه السّلام در خراسان از جمعيت قابل‌توجه شيعيان در اين ناحيه حكايت مى‌كند و در طى دوران غيبت، وكيلان متعددى از جانب امام عليه السّلام در خراسان فعاليت داشتند كه به نام شمارى از آن‌ها اشاره شده است.[2]

ماوراء النهر[3]

در ماوراء النهر شيعيان، بيشتر در شهرهاى سمرقند و كش و بخارا مى‌زيستند.

اين سه شهر از بزرگترين شهرهاى ماوراء النهر به شمار مى‌رفتند و سمرقند و بخارا مدت‌ها مقرّ حكمرانى اميران سامانى بود. تشيع امامى در اواخر قرن سوم، يعنى آغاز غيبت صغرى در اين ناحيه گسترش يافت. عامل اساسى در اين امر وجود برخى عالمان بزرگ شيعى در اين ناحيه بود. حسين بن اشكيب، يكى از اصحاب امام عسكرى عليه السّلام، در شهر سمرقند مى‌زيست. او اهل مرو بود، ولى در سمرقند سكنى گزيد و علاوه بر فقه در كلام نيز تبحر داشت و كتاب‌هايى در ردّ آراء و نظرات زيديه و ديگر مخالفان نوشته بود.[4] موقعيت علمى او به‌گونه‌اى بود كه حتى اهل سنت نيز در حلّ مشكلات بزرگ علمى و عقيدتى به او مراجعه مى‌كردند، از جمله در مناظره با گروهى از مردم كشمير كه به بلخ آمده بودند تا درباره اسلام‌

[1] - صدوق، كمال الدين، ص 488.

[2] - ر. ك: همان، ص 504 و كشى، رجال، ص 542 و مامقانى، تنقيح المقال، ج 2، ص 647.

[3] - ماوراء النهر دورترين ايالت اسلامى در نواحى شرقى بود كه در شمال خراسان بزرگ قرار داشت. اين سرزمين در ميان دو رودخانه سيحون و جيحون واقع بود كه اولى مرز آن با تركستان، سرزمين غيرمسلمانان، و دومى مرز آن با خراسان بود. مهم‌ترين شهرهاى آن سمرقند، بخارا، كش و چاچ بودند.

[4] - نجاشى، رجال، ص 32.