نماند مگر آنكه در دوزخ در آيد و ليكن دوزخ بر مؤمنان سرد و سلامت باشد هم چنان كه بر ابراهيم خليل بعد از آن مؤمنان را بيرون آرند و كافران را در آن بگذارند و يعلى بن منبه از رسول (ص) روايت كرده كه آن حضرت فرموده‌

ان للنار ضجيجا فقال للمؤمنين يوم القيمة جز يا مؤمن فقد اطفا نورك لهبى‌

يعنى آتش در دوزخ بانك و فرياد كند بمؤمن كه بگذر از من كه نور توتيش و حرارت مرا فرو نشانده و نيز در روايت آمده كه رسول (ص) را از معنى اين آيه پرسيدند فرمود

ان اللَّه يجعل النار كالسمن الجامد و يجمع عليها الخلق ثم ينادى المنادى ان خذى اصحابك و ذرى اصحابى فو الذى نفسى بيده لهى اعرف باصحابها من الوالدة بولدها

يعنى بتحقيق كه حقتعالى روز قيامت آتش را همچه روغن بسته گرداند و همه خلايق را بر بالاى آن جمع كند و بعد آن منادى ندا كند كه اى آتش اصحاب خود را بگير و اصحاب مرا بگذار پس بحق خدايى كه نفس من بيد قدرت او است كه معرفت آتش دوزخ باصحاب خود بيشتر از معرفت مادر باشد بفرزند خود ابو هريره از حضرت رسالت (ص) روايت كرده كه هيچ مؤمن نباشد كه وى را سه فرزند بميرد كه وى بيش از تحلة القسم در دوزخ بماند يعنى چندان كه سوگند حق سبحانه راست شود مرويست كه حسن بصرى مردى را ديد كه ميخنديد وى را گفت در قرآن جايى را ديده كه مردمان بدوزخ روند گفت بلى در آيه‌ وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وارِدُها گفت هيچ جا خوانده كه همه بيرون خواهند آمد گفت نه گفت پس چرا خنده ميكنى وى خجل شد و ديگر كسى وى را خندان نديد تا بجوار حق پيوست و نزد جمعى از مفسران مراد از ورود مرور است بر صراط كه آن راهى است بر بالاى دوزخ مانند پل از شمشير تيزتر و از موى باريكتر كه همه كس بر آن بايد گذر كرد و سدى روايت كند كه من از مره همدانى معنى اين آيه پرسيدم عبد اللَّه مسعود حديث كرد مرا كه رسول (ص) فرمود كه ورود مردمان بر صراط بقدر اعمال ايشان باشد جمعى چون برق جهنده بگذرند و طايفه چون باد جهنده و گروهى چون اسبان تازى و بعضى چون پياده و برخى افتان و خيزان و فرشتگان گويند

اللهم سلم اللهم سلم‌

انس از پيغمبر (ص) روايت كرده كه روز قيامت از دوزخ بيرون آرند هر كس را كه لا اله الا اللَّه گفته باشد و در دل او مثقال ذره خير بوده باشد از ضحاك نقل است كه گفت خبرى از رسول (ص) بمن رسيد كه من منكر آن بودم برخاستم و بجهة آن بمدينه آمدم در مسجد رسول مردمان دو فرقه شده بودند و با هر فرقه پيرى نشسته و حديث رسول براى ايشان بيان ميكرد پرسيدم كه ايندو پير چه كسند گفتند يكى ابو سعيد خدرى است و ديگرى ابو هريره من نزد ابو سعيد رفتم و گفتم كه خبرى بمن رسيده و من در آن مترددم و بجهة اين آمدم تا صدق و كذب آن را معلوم كنم گفت آن خبر كدام است گفتم اينكه رسول فرموده كه‌

ان قوما يخرجون‌