مجاهد ضمير واردها كنايه غير مذكور است و آن حمى است بجهت آنكه رسول صلّى اللَّه عليه و آله فرموده كه‌

الحمى حظ كل مومن من النار

تب نصيب هر مؤمن است از دوزخ و نيز فرموده كه‌

الحمى من قبيح جهنم‌

تب از بوى و نشانه دوزخست و نيز مرويست كه آن حضرت صلّى اللَّه عليه و آله بعيادت بيمارى رفت فرمود

ابشر ان اللَّه عز و جل يقول الحمى هى نارى اسلطها على عبدى المؤمن فى الدنيا ليكون حظه من النار

يعنى بشارت باد تو را كه حق سبحانه مى‌فرمايد كه اين آتش منست كه مسلط مى گردانم آن را بر بنده مؤمن خود در دنيا تا حظى باشد او را از آتش دوزخ از ابن عباس و جابر و عكرمه رواية است كه ورود بمعنى دخولست الا آنست كه آن خاص است بكافران كقوله تعالى‌ أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ‌ كه خطاب با كفار است و قوله‌ لَوْ كانَ هؤُلاءِ آلِهَةً ما وَرَدُوها هم چنان كه آيه‌ وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً ان هذا كان لكم جزاء مخصوص است باهل ايمانست و ابن مسعود و قتاده و حسن و ابو مسلم بر قول اولند يعنى مرور و وصول بآن و اشراف بر آن نه دخول در آن بدليل قوله‌ وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ‌ و قوله‌ فَأَرْسَلُوا وارِدَهُمْ فَأَدْلى‌ دَلْوَهُ‌ و يقال وردت بلد كذا و ماء كذا اى اشرفت عليه دخلت فيه او لم تدخله و زجاج گفته كه حجت قاطعه در اين مدعى قول حق سبحانه است كه‌ إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنى‌ أُولئِكَ عَنْها مُبْعَدُونَ لا يَسْمَعُونَ حَسِيسَها چه اين آيه دالست بر آنكه اهل حسنى كه مؤمنان‌اند در دوزخ داخل نشوند و ديگر آنكه اگر آيه عام باشد لازم ميآيد كه هيچكس از انبيا و ائمه نماند كه بدوزخ نرود و اين خلاف اجماعست و نزد كسانى كه قايلند بآنكه دخول عامست تاويل آيه ميكنند بآنكه (اولئك عن عذابها مبعدون) و نزد بعضى ديگر مراد ورود همه مكلفانست گرداگرد دوزخ براى محاسبه چه موقف حساب نزديك دوزخ خواهد بود و قوله‌ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِيًّا دلالت صريح دارد بر اين و بعد از حساب آنكه مستحق عذاب باشد بدوزخ در آيد و نزد بعضى ديگر ميگويند كه مراد ورود هر بر و فاجر است در عرصه‌گاه قيامت ابو صالح غالب بن سليمان از كثير بن زياد روايت كرده كه ابو سمينه گفت كه ما را در بصره اختلاف واقع شد در معنى ورود برخى گفتند كه مؤمن بدوزخ نرود و جمعى ديگر گفتند كه داخل شود اما آخر بيرون آيد بدليل‌ ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا الخ اين حال را از جابر بن عبد اللَّه انصارى سؤال كردم وى اشارة بهر دو گوش خود كرد و گفت‌

صمنا لو لم اكن سمعت رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله يقول الورود الدخول لا يبقى بر و لا فاجر الا يدخلها فيكون على المؤمنين بردا و سلاما كما كانت على ابراهيم حتى ان للنار و قال لجهنم ضجيجا من بردها ثم ننجى الذين اتقوا و نذر الظالمين فيها جثيا

يعنى اينهر دو گوش من كر باد اگر از رسول صلّى اللَّه عليه و آله نشنيده باشم كه ميگفت ورود دخولست و هيچ بر و فاجرى‌