بآنكس كه بيافريد تو را مِنْ تُرابٍ‌ از خاك يعنى پدر تو را كه اصل ماده تست از آن آفريد يا خود ماده اصل تو را از آن خلق كرده‌ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ پس از نطفه كه ماده قريبه تست‌ ثُمَّ سَوَّاكَ‌ پس تو را راستكرد باستقامت قامت‌ رَجُلًا مردى يعنى آدمى بحد رجال رسيده كفر او را ببعث مثل كفر او گردانيده است بخدا بجهت آنكه منشا آن شك وى بود در كمال قدرت خدا و لهذا مرتب ساخت انكار او را بر خلق او از تراب چه هر كه قادر باشد ببدء خلق او از تراب هر آينه قادر خواهد بود بآنكه او را از آن اعاده كند لكِنَّا اصل لكنا لكن انا است كه حذف همزه شده يعنى ليكن من ميگويم كه‌ هُوَ اللَّهُ‌ او است خداوند بحق كه‌ رَبِّي‌ پروردگار تو و آفريدگار من است از خاك و نطفه‌ وَ لا أُشْرِكُ‌ و انباز نميگردانم‌ بِرَبِّي أَحَداً بخداوند خود هيچ كس را وَ لَوْ لا إِذْ دَخَلْتَ‌ و چرا چون كه در آمدى‌ جَنَّتَكَ‌ ببوستان خود قُلْتَ ما شاءَ اللَّهُ‌ نگفتى كه آنچه خدا خواهد چنان شود و يا امر و شان آن چيزيست كه خدا خواهد بنا بر اول مبتدائيست خبر محذوف و بنا بر ثانى بر عكس آن مراد آنست كه چرا بجاى آنچه گفتى كه هرگز زوال باين باغ من نرسد نگفتى كه اگر خدا خواهد فانى گرداند و چرا قايل باين نشدى كه‌ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ‌ نيست قوة هيچكس مگر بخدا يعنى بايستى كه بعجز خود اعتراف كردى و دانستى كه آنچه تو راست از عمارت و باغ و تدبير امر آن بمددكارى لطف حضرت بارى است انس بن مالك روايت ميكند از رسول (ص) كه هر كه چيزى را بيند كه آن در چشم او نيكو آيد بگويد كه‌ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ‌ چشم بد بدان نرسد هشام ابن سالم و ابان بن عثمان از صادق (ع) روايت كرده‌اند كه آن حضرت فرمود كه عجب دارم از كسى كه خايف باشد از چيزى و ملتجى نشود بگفتار حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ‌ چه حقتعالى در عقب اينفرمود كه‌ فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ عجب دارم از شخصى كه غمگين شود و متوسل نشود بكلمه طيبه‌ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ‌ چه حقتعالى در عقب آن ميفرمايد كه‌ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ‌ و تعجب ميكنم از كسى كه خواهند كه مكرى باو رسانند و او نگويد أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ تا از مكر ايمن شود زيرا كه حقتعالى در عقب آن فرموده كه‌ فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا و عجب دارم از كسى كه اراده دنيا و زينت آن را داشته باشد چرا نگويد ما شاء اللَّه لا قوة الا باللَّه چه بعد از اين مذكور است كه فعسى ربى ان يؤتين خيرا الخ و عسى از خدا بمعنى وجوب است القصه يهودا بر وجه جارى خود و تهديد قطروس گفت كه‌ إِنْ تَرَنِ أَنَا اگر