توفيق غافل گردانيده‌ايم از ياد خود وَ اتَّبَعَ‌ و او پيروى كرده است‌ هَواهُ‌ آرزوهاى خود را اين دال است بر آنكه حقيقت اغفال از فعل حقتعالى نيست بلكه معنى آنست كه اهل عناد بجهت تخليه غافل شده‌اند از ذكر او يا معنى آنست كه فرمان مبر آن را كه ما غفلت را نسبت باو داديم كقولهم (اكفره اذا نسبه الى الكفر) و يا ايشان را بر صفت غفلت يافته‌ايم كقولهم اجهلة اى وجدته جاهلا و يا ايشان را غافل نام نهاده‌ايم‌ وَ كانَ أَمْرُهُ‌ و هست كار آن معاند جاحد كه در وادى غفلت و خذلان گرفتار است‌ فُرُطاً پيش افتاده بر حق در گذشته از صواب از قتاده نقلست كه فقراء اهل اسلام هفتصد كس بودند كه هميشه در مسجد در ملازمت حضرت رسالت (ص) بودند و صنعتى و تجارتى نداشتند و نماز گذاردندى و بتعقيب آن مشغول شده منتظر نماز ديگر بودندى چون اين آيه آمد رسول (ص) فرمود كه الحمد للَّه كه در امت كسانى اند كه حقتعالى مرا امر كرده كه چشم خود را از ايشان برندار و با ايشان باش‌ وَ قُلِ‌ و بگو مر كسانى را كه تو را از صحبت فقرا منع ميكنند الْحَقُ‌ قول حق و سخن درست كه قرآنست‌ مِنْ رَبِّكُمْ‌ از نزد پروردگار شما است و من بمضمون آن عمل ميكنم نه بآنچه موافق مقتضاى هواى شما باشد و ميتواند بود كه الحق خبر مبتدا محذوف باشد و من ربكم حال يعنى قرآن حق و صدقست در حالتى كه نازل شده از نزد پروردگار تو فَمَنْ شاءَ پس هر كه خواهد گرويدن بوى‌ فَلْيُؤْمِنْ‌ پس بايد كه بگرود وَ مَنْ شاءَ و هر كه خواهد ناگرويدن را فَلْيَكْفُرْ گو مگر و باجماع امت اين امر توعيد و تهديد است نه اجازة و اباحه از ابن عباس مرويست كه امر بمعنى اخبار است يعنى هر كه را خواهد خداى ايمان آرد بوسيله الطاف و توفيق و هر كه را خواهد كافر ماند بجهت تخليه و خذلان و دال بر توعيد و تهديد مذكور است قوله‌ إِنَّا أَعْتَدْنا بدرستى كه ما آماده كرديم‌ لِلظَّالِمِينَ‌ براى ستمكاران يعنى ناگرويدگان‌ ناراً أَحاطَ بِهِمْ‌ آتشى كه گرد در آيد بايشان‌ سُرادِقُها سرا پرده‌هاى آن تشبيه فرموده آتشى را كه محيط بود بكافران بسراپرده كه مشتمل باشد بر اهالى آن در حديث ابو سعيد خدرى آمده كه سرادق نار چهار ديواريست كه غليظ هر يك از آن چهل ساله راه باشد و آن بگرد كافران در آيد و ابن عباس فرموده كه مراد بسرادق دخان غليظ دوزخ است‌ وَ إِنْ يَسْتَغِيثُوا و اگر فرياد خواهى كنند از تشنگى‌ يُغاثُوا بِماءٍ فرياد رسيده شوند بابى‌ كَالْمُهْلِ‌ كه مانند دردى زيت باشد يا مس گداخته يا چرك و ريم دوزخيان كه جوشان باشد چون پس روى ايشان برند يَشْوِي الْوُجُوهَ‌ بريان كند و بسوزاند