رحمن را كه مقصود از هر دو لفظ ذات واحد است و بعضى گفته‌اند كه اهل كتاب با حضرت رسالت (ص) گفتند كه خداى در تورية ذكر رحمن بسيار كرده و تو به اين اسم كم ياد ميكنى اين آية نازل شد كه اين هر دو اسم در حسن اطلاق برابرند أَيًّا ما تَدْعُوا هر كدام را كه بخوانند نيكو است و بدان حق را خوانده باشيد دعا در آية بمعنى تسميه است كه متعدى بدو مفعول است و مفعول اول محذوفست او براى تخيير است و تنوين در ايا عوض مضاف اليه و ما صله آن يعنى نام بريد خداى را بهر كدام اسم از اللَّه و رحمن‌ فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‌ پس مر او راست نامهاى نيكو بعضى دال بر صفات جلال و برخى مشتمل بر صفت هاى گرام يعنى اسماى او مبنى است از صفات حسنه يا افعال حسنه يا معانى حسنه و اما اسماى منبئه از صفات ذات او چون قادر و عالم وحى و سميع و بصير و اما اسماى منبئه از صفات افعال حسنه او چون خالق و رازق و عدل و محسن و مجمل و منعم و رحمن و رحيم و اما صفات منبئه از معانى حسنه چون صمد چه آن راجعست بآنكه عباد در همه حوائج ملتجى باويند و مانند معبود و مشكور و اينها همه دالند بر ذات واحد و در آية دلالت است بر آنكه اسم غير مسمى است و استحباب تقديم اسماء حسنى قبل دعا و نيز دالست بر آنكه او سبحانه فاعل قبايح نيست چون ظلم و غير آن زيرا كه اينهنگام لازم آيد عدم حسن اسماء او چه اسماء مشتق است از افعال پس اگر فاعل ظلم باشد اسم ظالم از آن مشتق باشد مانند اشتقاق عادل از عدل و بدانكه اصل كلام چنين است كه (اياما تدعوا فهو حسن) پس وضع‌ فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‌ در موضع آن شده جهت مبالغه و دلالت بر آنچه دليل است بر آن ابن جبير فرمود كه پيغمبر (ص) قرائت بجهر ميفرمود در جميع نمازها و هر گاه صلاة يوميه را در مسجد الحرام گذاردى اهل شرك بلعب و لهو و صفير و تصديه مشغول شدندى تا شايد كه آن حضرت در غلط افتد و ترك قرائت كند حقتعالى فرمود وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ‌ و آشكارا مكن قرائت نماز خود را يعنى بلند مخوان تا مشركان استهزا نكنند وَ لا تُخافِتْ بِها و آواز فرو مدار بآن بحدى كه نشنوند آنان كه در عقب تو نماز ميگذارند وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ‌ و طلب كن ميان جهر و اخفات‌ سَبِيلًا راهى ميانه چه اقتصاد در همه امور محبوب است در كنز العرفان آورده كه آيه محتمل چند وجه است و بعضى از آن وجوه در مجمع البيان نيز مذكور است يكى آنكه مراد آنست كه در همه نماز بلند يا آهسته مخوان بلكه ميان هر دو راهى پديد كن يعنى نماز صبح و عشائين را بلند بخوان و ظهرين را آهسته دوم آنكه از ابن عباس مرويست كه مشركان در وقت شنيدن قرائت قران در نماز از پيغمبر (ص) سب ميكردند قرآن را و آن كسى را كه آن را آورده چنان كه گذشت حقتعالى فرموده كه بلند مخوان تا مشركان تو را دشنام بدهند و بسيار آهسته مخوان‌