ثلاثا

يعنى اى دوستان و مواليان ما حمد خدا كنيد بر اين نعمت كه چون روز قيامت باشد هر قومى را بآن دعوت كنند كه بوى اقتدا كرده باشند ما پناه با رسول خدا دهيم و چنگ در دامن وى زنيم و شما پناه بما دهيد پس كجا برند شما را بخداى كعبه كه شما را ببهشت برند و اين سه بار بگفت ابو هريره از رسول اللَّه روايت كرده كه هر كه در راه خدا نفقه كند در روز قيامت وى را از بهشت ندا كنند كه اين عوض بهتر است با آن مال كه خرج كرديد پس از هر درى از درهاى بهشت داعيان دعوت كنند اهل نماز را از در نماز و و اهل روزه را از در روزه و اهل جهاد را از در جهاد و اهل صدقه را از در صدقه يكى از اصحاب گفت يا رسول اللَّه (ص) كسى باشد كه از همه در او را ندا كنند فرمود بلى اميد هست كه شما از آن جماعت باشيد ابو العاليه نيز روايت كرده كه هر يكى را با كردارش باز خوانند مقاتل و قتاده گفته‌اند كه امام نامه اعمال است پس هر گروهى را بكتاب عمل ايشان خوانند و گويند يا صاحب هذا الكتاب‌ فَمَنْ أُوتِيَ‌ پس هر كه داده شود كِتابَهُ بِيَمِينِهِ‌ نوشته عمل او بدست راست او فَأُولئِكَ‌ پس آن گروه‌ يَقْرَؤُنَ كِتابَهُمْ‌ ميخوانند كتاب خود را از روى بهجت و مسرت نوبتى بعد از نوبتى چه در آن نامه عملهاى نيكو ببينند وَ لا يُظْلَمُونَ‌ و ستمديده نشوند در مزد خود فَتِيلًا بمقدار فتيله از وسخ كه بين الاصبعين است يا رشته كه در ميان استخوان خرما است يعنى بكمترين چيزى قصور نباشد در پاداش ايشان جمع اسم اشارت و ضمير جهت آنست كه من اوتى در معنى جمع است و تعليق قرائت بايتاء كتابة بيمين دالست بر آنكه هر كه نامه اعمال بدست چپ او دهند چون مطلع شود از خجالت و حيرت زبان او از خواندن باز ماند وَ مَنْ كانَ‌ و هر كه هست‌ فِي هذِهِ‌ در اين دنيا أَعْمى‌ نابينا يعنى ديده دلش راه نواب نبيند و بجهت فرط عناد در دلايل هاديه نظر نكند تا راه صواب مشاهده كند با هر كه در نعم مذكوره كه آن مضمون (ان ربكم الذى يزجى) است تا مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا نابينا باشد و بشكرگذارى آن مشغول نشود فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ پس او در آخرت‌ أَعْمى‌ نابينا بود يعنى راه نجات نيابد وَ أَضَلُّ سَبِيلًا و گمراه‌تر از نابينا بود بجهت زوال استعداد و عدم فرصت و فقدان آلت و مهلت محققان گويند كه هر كه نابينا بود در دنيا از طاعت نابينا بود در آخرت از ثواب هر كه اينجا روى تو به نبيند فردا جمال مغفرت مشاهده نكند آورده‌اند كه وفد ثقيف گفتند اى محمد (ص) ايمان نياريم بتو تا وقتى كه ما را بر چند خصلت بگذارى تا بآن بعرب افتخار كنيم و از ايشان ممتاز باشيم يكى آنكه يك سال ما را بر بت پرستى بگذارى دوم زمين طايف را كه آرامگاه ما است چون حرم مكه حرم ما گردانى سيم ما