پس واجب شود عَلَيْهَا الْقَوْلُ‌ بر اهل آن ديه گفتار يعنى كلمه عذاب كه سبقت گرفته است در حكم ازلى يعنى مستوجب عقوبت شوند فَدَمَّرْناها پس از بيخ و بنياد بركنيم آن را يعنى هلاك كنم اهل آن را يا تخريب آن ديار كنيم‌ تَدْمِيراً هلاك كردنى و از بنياد بر كندنى بعد از آن اخبار ميكند از حال و مال قرون ماضيه بقوله‌ وَ كَمْ أَهْلَكْنا و بسيار هلاك كرديم‌ مِنَ الْقُرُونِ‌ از اهل قريه‌ها مِنْ بَعْدِ نُوحٍ‌ از پس فوت نوح (ع) چون قوم عاد و ثمود و امثال ايشان و قرن صد و بيست سال است يا صد و چهل يا هشتاد يا سى يا مدتى كه اعمار اهل آن عصر از آن در نگذرد و عبد اللَّه بشير مازنى روايت كرده كه رسول (ص) دست بر من نهاد و فرمود اين غلام قرنى بماند گفتند يا رسول اللَّه قرن چه باشد گفت صد سال راوى گويد كه سال ميشمردم صد سال بزيست‌ وَ كَفى‌ بِرَبِّكَ‌ و پسنديده است پروردگار تو بِذُنُوبِ عِبادِهِ‌ بگناهان بندگان خود خَبِيراً دانا كه ذنوب پنهان ايشان را داند بَصِيراً بينا كه خطيئات آشكاراى ايشان را بيند پس بر وفق آن همه را معاقب سازد و تقديم خبر بجهت تقديم متعلق آنست آورده‌اند كه منافقان در غزوات با مؤمنان بيرون مى‌رفتند و غرض ايشان حصول غنيمت بود نه خلوص مجاهده حقتعالى فرمود كه‌ مَنْ كانَ‌ هر كه باشد كه از روى خساسة همت‌ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ خواهد از اينجهان شتابنده يعنى نعمت و لذت آن را عَجَّلْنا لَهُ‌ بشتابانيم مر او را فِيها در دنيا يعنى بتعجيل بدهيم مال و متاع دنيا را ما نَشاءُ آنچه خواهيم از آن‌ لِمَنْ نُرِيدُ براى آن كس كه خواهيم از طالبان دنيا ثُمَّ جَعَلْنا پس آماده كنيم‌ لَهُ جَهَنَّمَ‌ براى او دوزخ را در آخرت‌ يَصْلاها در آيد بدوزخ‌ مَذْمُوماً در حالتى كه نكوهيده باشد مَدْحُوراً رانده شده از رحمت خدا بدانكه تقييد متعجل و معجل و معجل له بمشيت و اراده بجهت آنست كه هر متمنى تمناى خود را نمى‌يابد و هر كس بجميع آرزوهاى خود نمى‌رسد و قوله لمن نريد بدل بعض است از كل‌ وَ مَنْ أَرادَ الْآخِرَةَ و هر كه خواهد آخرت را يعنى بهشت‌ وَ سَعى‌ لَها و بشتابد براى آن يعنى سعى كند باعمال نيكو در طلب بهشت‌ سَعْيَها آنچه حق سعى آن باشد كه آن اتيانست باوامر و انتها از مناهى نه تقرب بآنچه اختراع كنند براى خود و فايده لام بجهة اعتبار نيت و اخلاص است‌ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ‌ و حال آنكه آن ساعى مؤمن باشد يعنى ايمان صحيح‌