ذوى العقول از جمله آنها است و يا باعتبار آنكه دخور از اوصاف عقلا است و گويند مراد از يمين و شمايل يمين و شمائل فلكست يمين جانب شرقى آنست زيرا كه كواكب از آن ظاهر ميشوند بر وجه ارتفاع و سطوع و شمال آن جانب غربى است كه مقابل آنست چه اضلال در اول نهار از مشرق ابتدا ميكنند و واقع ميشوند بر ربع غربى از ارض و نزد زوال ابتدا ميكند از مغرب و واقع ميشود بر ربع شرقى از ارض‌ وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ و مر خداى را سجده ميكند ما فِي السَّماواتِ‌ آنچه در آسمانها است‌ وَ ما فِي الْأَرْضِ‌ و آنچه در زمين است‌ مِنْ دابَّةٍ از جنبندگان اين بيان هر دو است زيرا كه رييب حركة جسمانيه است خواه در زمين و خواه در آسمان و مراد بسجود انقياد است اعم از آنكه انقياد ارادى باشد كه تاثير آن بالطبع است و يا انقياد تكليفى كه بالطوع است تا صحيح باشد اسناد آن بعامه اهل سماوات و ارض‌ وَ الْمَلائِكَةُ و ديگر سجده ميكنند فرشتگان اين از قبيل عطف جبرئيل است بر ملائكه بجهة تعظيم و يا عطف مجرد است بر جسمانيات و باين احتجاج كرده آن كسى كه ميگويد ملائكه ارواح مجرده‌اند و يا من دابة ببار ما فِي الْأَرْضِ‌ است و ملائكه تكرير است براى آنچه در ما فِي السَّماواتِ‌ است و تعيين آن بجهة اجلال و تعظيمست و يا مراد بملائكه ملائكه ارض است از حفظه و غير ايشان و ما هم چنان كه مستعمل است در غير ذوى العقول در ذوى العقول نيز استعمال ميكنند وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ‌ و فرشتگان سر كشى نميكنند از عبادت او صاحب تبيان گفته كه سجود بر دو نوع است سجود عبادت كه وضع جبهة است بر زمين از روى پرستش و اين سجده ذوى العقول است و سجود تذلل و خضوع و تسخير و اين سجده غير عقلا است و سجده نزد تلاوت اين آيه سنت است و شيخ اعرابى در فتوحات اين را سجود عالم بالا و ادنى خوانده كه در مقام ذلة و خوف حق را سجده ميكنند پس بنده بايد كه در اين حال بدين دو صفت موسوم گشته خود را در زمره ساجدان گنجايش دهد

يَخافُونَ‌ ميترسند ملائكه‌ رَبَّهُمْ‌ از عذاب پروردگار خود كه ناگاه فرود آيد مِنْ فَوْقِهِمْ‌ از زبر ايشان و يا ميترسند او را در حالتى كه او فوق ايشانست بقهر و غلبه كقوله‌ وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ‌ و اين جمله حالست از ضمير لا يستكبرون يا بيان آنست و تقرير اينكه هر كه خائف است از خدا استكبار نميكند از عبادت او وَ يَفْعَلُونَ‌ و ميكنند بطوع و رغبت‌ ما يُؤْمَرُونَ‌ آنچه فرموده شده‌اند از پرستش و ذكر و تدبير امور و در اين دليلست بر آنكه مكلفند و در ميان خوف و رجااند همچه ساير اهل تكليف كلبى در تفسير خود از رسول خدا (ص) نقل كرده‌

ان للَّه تعالى ملائكة فى السماء السابعة سجودا منذ خلقهم الى يوم القيمة ترعد فرائصهم من‌