هم چنان كه عادت اهل تحير است‌ لا يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ‌ باز نميگردد بديشان‌ طَرْفُهُمْ‌ چشمهاى ايشان يعنى خيره باشند و بازمانده بر وجهى كه نتوانند بر خود نگريستن و يا بر اطراف خود نگاه كردن‌ وَ أَفْئِدَتُهُمْ هَواءٌ و دلهاى ايشان خالى باشد از فهم و خرد بواسطه غلبه دهشت و حيرت و منه يقال للاحمق و الجبان قلبه هواء اى لا رأى فيه و لا قوة يا دلهاى ايشان خاليست از خير كه اعتقادات حقه است و سعيد جبير در تفسير اين آيه فرموده كه دلهاى مرتفع شده باشد بحلوق ايشان كه بيرون نيايد و عود با ما كن خود نكند مانند شي‌ء كه در ميان هوا ايستاده باشد و بجهات مختلفه نرود وَ أَنْذِرِ النَّاسَ‌ و بيم كن مردمان را يعنى اهل مكه را بترسان و يا مستمر باش بر انذار همه بندگان‌ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذابُ‌ از روزى كه بيايد بديشان عذاب و آن عذاب استيصال يا روز مرگست يا روز قيامت‌ فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُوا پس گويند آنان كه ستم كردند بشرك و تكذيب‌ رَبَّنا اى پروردگار ما أَخِّرْنا باز پس دار ما را يعنى عذاب ما را تاخير كن و ما را بدنيا فرست و مهلت ده‌ إِلى‌ أَجَلٍ قَرِيبٍ‌ تا مدت نزديك كه آن مدت زندگانى دنيا است يا آن مقدار زمانى كه ايمان توان آورد نُجِبْ دَعْوَتَكَ‌ تا اجابت كنيم خواندن تو را يعنى آن كس را كه ما را بتو خواند وَ نَتَّبِعِ الرُّسُلَ‌ و پيروى كنيم فرستادگان را اين دالست بر آنكه آخرت سراى تكليف نباشد و نيز دلالت دارد بر آنكه ايمان فعل بنده است چه اگر از فعل خدا ميبود تمناى عود بدنيا نميكردند أَ وَ لَمْ تَكُونُوا بر اراده قول است يعنى فرشتگان گويند در جواب ايشان كه آيا نبوديد شما كه از روى مبالغه‌ أَقْسَمْتُمْ مِنْ قَبْلُ‌ سوگند ميخورديد پيش از اين در دنيا كه شما هميشه خواهيد بود ما لَكُمْ مِنْ زَوالٍ‌ نباشد شما را هيچ زوالى مراد آنست كه ميگفتيد ما در دنيا خواهيم بود بسراى ديگر نقل نخواهيم كرد اين قول را بر سبيل بطر يا غرور ميگفتند و يا حال ايشان از طول امل و بناى عمارات مشدده و جمع اموال كثيره زياده بر قدر معيشت دال بود بر آن و يا ميگفتند كه چون بميريم از اينحال بحال ديگر منتقل نشويم و دايم بر اين صفت باشيم از تنعم و كثرت جاه و ثروت و قبايل و عشيره‌ وَ سَكَنْتُمْ‌ و ساكن بوديد شما فِي مَساكِنِ الَّذِينَ‌ در مسكنهاى آنان كه‌ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ستم كردند بر نفسهاى خود بكفر و شرك چون عاد و ثمود وَ تَبَيَّنَ لَكُمْ‌ و ظاهر شد شما را بمشاهده در منازل ايشان از آثار آنچه بايشان نازل شد از