پس گويند عاجزان از اهل كفر يعنى اتباع و سفله‌ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مر آنان را كه تكبر كردند از رؤسا و اشراف قوم يعنى آنان كه پيروى ائمه كفر كرده باشند پيشوايان خود را گويند إِنَّا كُنَّا بدرستى كه ما بوديم در دنيا لَكُمْ تَبَعاً مر شما را پيروان در تكذيب رسل و اعراض از فرمان ايشان تبع جمع تابع است چون غيب و غياب يا مصدر است كه مفعول به واقع شده جهت مبالغه‌ فَهَلْ أَنْتُمْ‌ آيا هستيد شما مُغْنُونَ عَنَّا دفع كنندگان از ما مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ از عذاب خدا چيزى را من اول بيانيه است و ثانى تبعيضيه يعنى چون كه مادران عالم تابع شما بوديم شما در اين عالم از عذاب خدا چيزى دفع كنيد و برداريد قالُوا گويند آن متكبران بطريق اعتذار كه اى قوم‌ لَوْ هَدانَا اللَّهُ‌ اگر خداى بنمودى ما را طريق نجات از عذاب‌ لَهَدَيْناكُمْ‌ هر آينه ما نيز شما را راه مينموديم بدان اما طريق خلاصى مسدود است و شفاعت ما بر اين درگاه مردود ايشان نااميد شده گويند بيائيد تا باتفاق بخروشيم و جزع كنيم شايد كه بر كار بسته مادرى بگشايند و راه خلاصى بما نمايند پس پانصد سال بانك و خروش كنند ايشان را سودى ندهد گويند صبر كنيم شايد كه بكليد صبر ابواب فرج مفتوح گردد و پانصد سال ديگر شكيبايى ورزند مژده نجات نرسد گويند سَواءٌ عَلَيْنا يكسانست بر ما أَ جَزِعْنا بخروشيم و جزع كنيم‌ أَمْ صَبَرْنا يا صبر كنيم يعنى هر دو مساوى‌اند در عدم فايده‌ ما لَنا نيست ما را مِنْ مَحِيصٍ‌ هيچ گريزگاهى و پناهى از عذاب دوزخ اشتقاق اين از حيص است بمعنى عدول از جهة فرار وَ قالَ الشَّيْطانُ‌ و گويد ديو سركش يعنى ابليس‌ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ آن هنگام كه گذارده شود كار يعنى حساب خلق بكنند و حكم الهى نافذ گردد بآنكه اهل بهشت ببهشت در آيند و اهل دوزخ را بدوزخ اندازند دوزخيان مجتمع شده زبان ملامت بر ابليس دراز كنند ابليس بر منبرى از آتش بر آيد و گويد اى اشقياء انس كه ملامت كنندگان منيد إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ‌ بدرستى كه خداوند وعده داد شما را وَعْدَ الْحَقِ‌ وعده راست و درست كه حشر و جزا خواهد بود وَ وَعَدْتُكُمْ‌ و من وعده دادم شما را وعده بدروغ كه نه قيامت باشد و نه حساب و اگر بر سبيل فرض باشد بتان شما شفاعت خواهند كرد فَأَخْلَفْتُكُمْ‌ پس وعده كج دادم شما را تبيين خلاف وعده را اخلاف گفته كه بمعنى وعده دروغ دادنست يعنى امروز ظاهر شد كه دروغ گفته بودم‌ وَ ما كانَ لِي‌ و نبود مرا عَلَيْكُمْ‌