نام کتاب : تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين نویسنده : كاشانى، ملا فتح الله جلد : 1 صفحه : 52
هفتگانه است و نصف آن الفست و لام و ميم و را و كاف و ها و يا و عين
و سين و حا و نون و نه حرف از حروف بدل كه يازده حرفست بر طريقى كه سيبويه آورده و
ابن جنى اختيار كرده و جامع آنست (اجد طويت منها) و شش حرف از اين شايع و مشهورند
كه اهطمين جامع آنست و بعضى هفت ديگر را بر آن افزودهاند كه آن لام است در اصيلان
كه بدل نونست و صاد و زا در صراط و زراط كه بدل سيناند و فا در جدف كه بدل ثاء
مثلثه است كه بمعنى قبر است و عين در اعن كه بدل همزه مكسوره است و تا در تروغ
الدلو كه بدل فا است و با در باسمك كه بدل ميم است پس بنا بر اين حروف بدل هيجده
باشند و نه حرف از آن كه در حروف مقطعهاند حروف اهطمين است كه سته شايعه
مشهورهاند و لام و صاد و عين و نصفى اقل از حروفى كه مدغم ميشوند در مثل خود و در
مقارب خود مدغم نميشوند و آن پانزده حرفند (همزه و ها و عين و صاد و طا و ميم و يا
و خا و غين و ضاد و فا و ظا و سين و زا و واو) و نصفى اقل آن (همزه است و ها و عين
و صاد و طا و ميم و يا) و نصفى اكثر از حروفى كه مدغم ميشوند در مثل و مقارب خود و
آن سيزده حرفند كه ما عداى حروف مذكورهاند نصف اكثر آن (حاست و قاف و كاف و را و
سين و لام و نون) و اكثريت آن بجهت آنست كه ادغام متضمن خفت و فصاحت است و نصفى از
چهار حرف كه مدغم نميشود در آنچه مقارب آنست و مقارب آن در او مدغم ميشود و آن
(ميم است و زا و سين و فا) و چون حروف (زلقيه) كه اعتماد ايشان بزلق لسان است شش
است كه جامع آنست (رب منفل) و حلقية كه (حا و خا و عين و غين و همزه و ها) است
كثير الوقوعند در كلام دو ثلث آن در حروف مقطعه مذكور شده و چون ابنيه مزيد از
سباعيه متجاوز نيست از اين جهت هفت حرف از زوايد عشره كه آن حروف (اليوم تنساه)
است در آن مذكور شده تا تنبيه باشد بر آنكه ابنيه مزيد از هفت حرف متجاوز نيست و اگر
كسى تتبع جميع كلم و تراكيب آن كند بر او ظاهر خواهد شد كه حروف اجناس مذكوره كه
مذكور نشدهاند در مفاتيح سور كمتر از حروفند كه مذكور شدهاند در آن و اينكه حروف
مقطعه بعضى مفرد واقع شدهاند چون ق و ص و بعضى ثنائيه مانند حم و بعضى ثلاثيه مثل
الم و بعضى رباعيه چون المص و بعضى خماسيه مانند كهيعص بجهت ايذانست بآنكه متحدى
بمركبست از كلمات اهل عرب كه اصول آن كلمات مفرده اند و مركبه از دو حرف تا بپنج
حرف و ذكر سه مفرد كه آن ق و ص و ن است در سه سوره بجهت آنست كه كلمه مركب از سه
حرف در اقسام ثلثه يافت ميشود كه اسم و فعل و حرف است و ذكر چهار ثنائى كه طه و يس
و طس و حم است براى آنست كه آن در حرف بدون حذفست چون بل و در فعل بحذف چون قل و
در اسم بغير حذف چون من و بحذف چون دم و ايراد آن در نه سوره بجهت وقوع آنست در هر
يك از اسم و فعل و حرف بر سه وجه كه آن فتح و ضم و كسر است و در اسما مانند (من و
اذ و ذو) و در افعال
نام کتاب : تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين نویسنده : كاشانى، ملا فتح الله جلد : 1 صفحه : 52