چهار. كانون مبارزه با حكومت شام‌

نقش تعيين كننده كوفيان در فتوحات اسلامى و درگيرى آنها با حكومت ستمگر شام، بويژه در دوران حكومت امام على عليه السلام، ايجاب مى‌كرد تا طبعاً رضايت ندهند كه شام، مركز خلافت و تصميم‌گيرى در جهان اسلام باشد. لذا در طول حكومت امَوى، كوفه، كانون مبارزه و مخالفت با حكومت امَوى شام بود و در اين راه، بيشترين كشته، زندانى و تبعيدى را داد.

زياد بن ابيه، در دورانى كه‌از طرف معاويه به حكومت‌كوفه گمارده شد، علاوه بر كشتن و زندانى كردن بسيارى از مبارزان و تبعيد بسيارى از آنان به شام و ساير شهرها، بر پايه برخى از گزارش‌ها، تنها پنجاه هزار نفر را از كوفه و بصره به سوى خراسان، كوچ داد.[1]

همچنين فرزندش ابن زياد، علاوه بر كشتار گسترده مبارزان، گروهى از بزرگان شيعيان كوفه (مختار، هانى و ...) را زندانى كرد.

نهضت توّابين و قيام مختار، پس از واقعه كربلا، شورش عبد الرحمان بن اشعث در سال‌هاى 82 و 83 هجرى و قيام زيد بن على بن الحسين عليه السلام در سال 122، دلايل روشن ديگرى بر نفرت عميقِ بخش قابل توجّهى از مردم كوفه از حكومت امَوى است.

در دوران امامت امام حسين عليه السلام، مفاسد اخلاقى و عملى آشكار يزيد- كه خود را خليفه مسلمانان مى‌دانست-، نفرت طبيعى مردم كوفه نسبت به حكومت شام را دوچندان كرد. لذا با نوشتن نامه‌هاى پى در پى، از امام عليه السلام دعوت كردند تا به كوفه بيايد و نهضت شكل گرفته بر ضدّ حاكمان امَوى را سامان دهد.

پنج. حضور هواداران اهل بيت عليهم السلام‌

هر چند شمار شيعيان حقيقى و پيروان واقعى اهل بيت عليهم السلام در كوفه اندك بود؛ ليكن دوستداران اهل بيت عليهم السلام و كسانى كه نسبت به خاندان رسالت، اظهار ارادت‌

[1] فتوح البلدان: ص 400.