توضيحى در باره مسير كاروان اسيران كربلا، از كوفه به شام و از شام تا مدينه‌

كاروان اسيران كربلا را پس از انتقال به كوفه، اندكى نگاه داشتند و سپس به سوى دمشق، پايتخت حكومت امويان، فرستادند. مسير حركت اين كاروان، در كتب تاريخ و سيره، معيّن نشده است. از اين رو، پيموده شدن هر كدام از مسيرهاى ميان كوفه و دمشقِ آن روزگار، محتمل است.

برخى خواسته‌اند با ارائه شواهدى، حركت آنان را از يكى از اين چند راه، قطعى نشان دهند؛ ولى مجموع قرائن، ما را به اطمينان كافى نمى‌رساند.[1] ما ابتدا راه‌هاى موجود آن روزگار را بر مى‌شمريم و سپس، قرائن ارائه شده را بررسى مى‌كنيم.

ذكر اين نكته پيش از ورود به بحث، لازم است كه ميان كوفه و دمشق، فقط سه راه اصلى بوده است. البتّه هر كدام از اين راه‌ها، در بخشى از مسير، فرعى‌هاى متعدّد كوتاه و بلندى هم داشته‌اند كه طبيعى است.[2]

مسير حركت كاروان اسيران كربلا، از كوفه به شام‌

راه نخست: راه باديه‌

كوفه، در عرض جغرافيايىِ حدود 32 درجه و دمشق، در عرض جغرافيايىِ حدود

[1] واتِيَ بِحَرَمِ رَسولِ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله حَتّى ادخِلوا مَدينَةَ دِمَشقَ مِن بابٍ يُقالُ لَهُ: بابُ توماءَ، ثُمَّ اتِيَ بِهِم حَتّى وَقَفوا عَلى دَرَجِ بابِ المَسجدِ حَيثُ يُقامُ السَّبيُ 637

( الفتوح: ج 5 ص 129، مقتل الحسين عليه السلام، خوارزمى: ج 2 ص 61).

[2] فَاقيموا عَلى دَرَجِ المَسجِدِ حَيثُ يُقامُ السَّبايا، وفيهِم عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام، وهُوَ يَومِئَذٍ فَتىً شابٌّ، فَأَتاهُم شَيخٌ مِن أشياخِ أهلِ الشّامِ، فَقالَ لَهُم: الحَمدُ للَّهِ الَّذي قَتَلَكُم وأهلَكَكُم وقَطَعَ قَرنَ الفِتنَةِ. فَلَم يَألُ عَن-