33. البداية و النهاية، نوشته ابو الفداء اسماعيل بن عمر بن كثير (701- 774 ق)، معروف به ابن كثير دمشقى.

ب- منابع غير قابل استناد

حادثه عاشورا، از پيشامدهاى شگفت تاريخ است كه در آن، قهرمانانى اندك‌شمار در برابر لشكرى بزرگ از جنگجويان سفّاك و بى‌رحم، تا واپسين لحظه حيات و آخرين قطره خون، مقاومت كردند و از همه چيز خود، در راه محبوب خويش گذشتند. اين مقاومت شجاعانه و فداكارى قهرمانانه، از آغازين لحظه‌هاى پيدايش، در درازناى تاريخ تا كنون، چشم‌ها را خيره كرده و زبان‌ها و قلم‌ها را به سوى خود كشيده است.

تاريخ‌نگاران و سيره‌نويسان، از نخستين كسانى بوده‌اند كه به گزارش اين واقعه با بسيارى از رخدادهاى پيرامونى و حادثه‌هاى جزئى آن پرداختند و حتّى آن مورّخان حكومتى‌اى كه نان امويان را مى‌خوردند، نتوانستند آفتاب دلاورى‌ها، رشادت‌ها و حماسه‌هاى اين تعدادِ به ظاهر اندك و به باطن، با همه انسانيت انسان‌ها برابر، را ناديده بگيرند و يا آن را زير ابر تيره توجيه و تحريف، به تمامى پنهان كنند.

كتاب‌هاى تاريخ و سيره، چه در ميان شيعيان و چه اهل سنّت و حتّى غير مسلمانان، واقعه عاشورا را به عنوان يك نقطه عطف و يك پيشامد مسلّم تاريخى، گزارش كرده‌اند، تا جايى كه اركان و وقايع اصلى آن، از مشهورات، متواترات و قطعيات تاريخى است، هر چند تفصيل‌ها و جزئيات آن، مانند هر واقعه تاريخى ديگر، با تفاوت‌هايى در نقل‌ها و يا كاستى‌ها و مبالغه‌هايى قابل انتظار، همراه بوده است.

اين، در حالى است كه با گذشت زمان و دورتر شدن از اصل واقعه، انتظار تغيير و تحريف، بيشتر مى‌شود و اين، همان نكته‌اى است كه قاعده لزوم مراجعه به منابع كهن و نزديك‌تر به حادثه تاريخى را مدلّل مى‌سازد. خوش‌بختانه منابع كهن تاريخى و سيره‌نگارى، چنان دقيق و با تفصيل به عاشورا و كربلا پرداخته‌اند كه‌