مرحله دوم: برپايى سوگوارى به گونه آيينى مذهبى از سوى ائمّه عليهم السلام‌

سوگوارى بر ابا عبد اللَّه الحسين عليه السلام در اين مرحله، چونان آيينى مذهبى، چهره مى‌گيرد. اين فرآيند، در سه مرحله، شكل نهايى مى‌يابد:

الف- زمينه‌سازى (روزگار امام زين العابدين عليه السلام)

در اين مرحله، زمينه‌سازى لازم براى شكل‌گيرى سنّت سوگوارى و آيين عزادارى انجام مى‌شود و بستر مناسبى براى به وجود آمدن آيينى مذهبى، رقم مى‌خورد. امام زين العابدين عليه السلام را بايد نقش‌آفرين اصلى اين مرحله دانست.

گريه‌هاى امام عليه السلام گاه بسيار پرسش‌انگيز بود، خصوصاً به هنگام نگاه كردن به آب و آماده شدن غذا. فراوانى و گستره گريه امام عليه السلام نيز چنان بود كه مردم، به ايشان توصيه مى‌كردند كه براى حفظ سلامت خود، كمتر گريه كند؛ امّا امام عليه السلام با اشاره به عمق فاجعه كربلا و جايگاه اجتماعى و دينى چهره‌هاى به شهادت رسيده، از يك سو گريه كردن بر آن عزيزان را امرى لازم و منطقى مى‌دانست و از سوى ديگر، ديگران را نيز بِدان، ترغيب و تشويق مى‌كرد.

ايشان، براى شكل دادن بسترى هميشگى، گريستن بر امام حسين عليه السلام و ياران شهيدش را مايه نجات از عذاب خدا و قرار گرفتن در دايره امن الهى و وارد شدن به بهشت دانست و خود نيز- افزون بر ادامه دادن سوگوارى تا مرگ عبيد اللَّه بن زياد و ديگر قاتلان شهيدان كربلا- تا پايان عمر، از آن، دست بر نداشت.