كوفيان با امام على عليه السلام مشاهده مى‌كنيم. امير مناسب اين جامعه، اميرى مانند «زياد بن ابيه» است كه با خشونت و ستمگرى، آنان را وادار به اطاعت در برابر حكومت نمايد.

دو. دنياطلبى‌

گرچه بسيارى از مسلمانان صدر اسلام، با نيّتى خالص و به جهت رضاى حق و پيشرفت اسلام در فتوحات اسلامى شركت مى‌جستند، امّا كم نبودند افراد و قبايلى كه به قصد به دست آوردن غنايم جنگى در اين جنگ‌ها شركت مى‌كردند. اينان، پس از سكونت در كوفه، حاضر به از دست دادن دنياى خود نبودند و به محض احساس كردن هر گونه خطرى، عقب مى‌نشستند و به عكس، هر گاه احساس نفعى مى‌نمودند، فوراً به عرصه داخل مى‌شدند.

شاهد صادق اين مطلب، حضور كوفيان در دو جنگ جَمَل و صفّين است. هنگامى كه در سال 36 هجرى، امام على عليه السلام براى مقابله با شورشيانِ مستقر در بصره، از مدينه ره‌سپار عراق شد، از كوفيان، درخواست كمك نمود. كوفيان كه هنوز حكومت امام على عليه السلام را نوپا مى‌ديدند و از سرنوشت جنگ، بخصوص با توجّه به كثرت سپاه بصره، بيمناك بودند، كوشيدند از زير بار اين دعوت، شانه خالى كنند و سرانجام، پس از تبليغ‌ها و تشويق‌هاى فراوان، تنها دوازده هزار نفر، يعنى حدود ده درصد از جمعيّت جنگجويان كوفه، در اين جنگ، به نفع على عليه السلام شركت جستند. پس از اتمام جنگ نيز يكى از اعتراض‌هاى نخبگان و خواصّ آنان، مصادره نشدن و تقسيم نشدن غنايم به وسيله امام على عليه السلام بود.

امّا در جنگ صفّين كه كوفيان، حكومت امام على عليه السلام را سامان يافته مى‌ديدند و اميد فراوانى به پيروزى داشتند، رغبت بيشترى به شركت در جنگ نشان دادند، به طورى كه تعداد سپاهيان امام على عليه السلام را در اين جنگ، بين 65 تا 120 هزار نفر نگاشته‌اند كه شمار افراد غير كوفى آن، بسيار ناچيز بوده است.

فراوانىِ بيعت كنندگان با مسلم را نيز مى‌توان با همين اصلْ توجيه نمود، گرچه عدّه اندكى از افراد مخلص نيز در ميان آنها بودند.