به نقل از امام صادق عليه السلام، به نقل از رسول الله صلى الله عليه و آله روايتِ مفصّلى نقل شده است كه بخشى از آن، چنين است:

«... انَّ اصْنافاً مِنْ امَّتى‌ لا يُسْتَجابُ لَهُمْ دُعاؤُهُمْ ... وَ رَجُلٌ رَزَقَهُ اللَّهُ مالًا كَثيراً فَانْفَقَهُ، ثُمَّ اقْبَلَ يَدْعُو: يا رَبِّ ارْزُقْنى‌! ...»[1]

«... گروه‌هايى از امتِ من، دعايشان مورد قبول قرار نمى‌گيرد. يكى از آنها شخصى است كه خداوند، ثروتى فراوان به او عطا فرموده و همه آنها را خرج نموده و باز دست‌هاى خود را بلند كرده و مى‌گويد: پروردگارا! مرا روزى عطا كن! ...»

توجه كنيد! فردِ مورد بحث در اين روايت، ثروتِ خود را در راه باطل، خرج نكرده است؛ بلكه اشتباهِ او اين بوده كه در خرج كردن، رعايتِ اعتدال و ميانه‌روى را ننموده و همه ثروتِ خود را خرج كرده است.

سپس اين فرد، اسير و نيازمندِ نان شب گشته است. دعا مى‌كند كه: خدايا! به من روزى عطا كن! خداوند به او مى‌گويد: مگر به تو روزى نداده بودم؟ چه كسى به تو گفته بود كه يكباره همه ثروتِ خود را خرج كنى و بَعد بيايى بنشينى و گدايى كنى؟ سپس خداوند مى‌فرمايد:

«... فَهَلَّا اقْتَصَدْتَ فيهِ كَما امَرتُكَ وَ لَمْ تُسْرِفْ وَ قَدْ نَهَيْتُكَ عَنِ الاسْرافِ ...»[2]

من به تو گفته بودم كه در خرج كردنْ ميانه‌رو باش و اسراف نكن تا اسيرِ فقر نشوى.

چرا سرپيچى كردى و اسراف نمودى؟

امام على عليه السلام مى‌فرمايد:

«دَعِ الاسْرافَ مُقْتَصِداً.»[3]

امام سجاد عليه السلام مى‌فرمايد:

«نَعُوذُ بِكَ مِنْ تَناوُلِ الاسْرافِ.»

و همچنين مى‌فرمايد:

«امْنَعْنى‌ مِنَ السَّرَفِ.»

امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد:

«انّ الْقَصْدَ امْرٌ يُحِبُّهُ اللَّهُ وَ انَّ السَّرَفَ امْرٌ يُبْغِضُهُ اللَّهُ.»[4]

خداوند، ميانه‌روى را دوست دارد و از اسراف منزجراست.

حضرت امام حسن عسكرى عليه السلام نيز مى‌فرمايد:

«عَلَيْكَ بِالاقْتِصادِ وَ ايَّاكَ وَ الاسْرافَ فَانَّهُ فِعْلُ الشَّيْطَنَةِ.»[5]

ميانه‌رو باش و از اسراف بپرهيز؛ زيرا اسراف، عملى شيطانى است.

همچنين قرآن شريف مى‌فرمايد:

«انَّ الْمُبَذِّرينَ كانُوا اخْوانَ الشَّياطينِ ...»[6]

[اسرافكاران با شيطان برادرند ...]

مرزهاى اسراف كدام‌اند؟ انسان بايد چگونه رفتار كند كه مُسرِف نباشد؟

از گفتار معصومين عليهم السلام فهميده مى‌شود كه اگر انسان غذايى بيش از حدّ مصرفِ خود را در ظرفِ غذايش بريزد و آن را دست‌خورده كند و به اندازه يكى دو قاشق از آن غذا، اضافه بماند و در سطل زباله ريخته شود، اين عملِ او يكى از موارد اسراف است.

از اين موردِ اسراف به «اراقَةُ فَضْلِ الْماءِ» (دور ريختنِ زيادىِ آب) تعبير شده است.

يكى از موارد ديگرِ اسراف، «ابْتِذالُ الثَّوْبِ» است. ابتذالُ الثّوب، يعنى اينكه انسان لباسى را كه با هزينه قابل توجهى تهيه كرده است، با استفاده غير صحيح، كثيف يا خراب كند؛ مانند اينكه: انسان از لباس ميهمانىِ خود به عنوانِ لباس كار استفاده كند و

[1]- ر. ك: مجلسى، محمدباقر، بحار الانوار، ج 47، باب 7، روايت 22، ص 232.

[2]- همان.

[3]- همان، ج 33، ص 490.

[4]- همان، ج 71، ص 346، روايت 10.

[5]- همان، ج 50، ص 292، روايت 6.

[6]- سوره اسراء( 17)، آيه 27.