یک ماه قطع کند و هر مسافری اعم از سواره و پیاده که از این سر، تا آن سر آن کشور عبور میکرد، آفتاب را نمیدید، زیرا از هر دو طرف درختهای سایهدار بر معابر احاطه کرده بود. اراضی آباد و سرسبز و آبهای فراوان و سلطنت پایدار آن، معروف تمام دنیا بود. [1] خلاصه، وجود این دلایل ما را به تمدنی- که بر تمام اقطار عربستان حکومت کند- هدایت نمیکند، به خصوص منطقه حجاز که به طور مسلم بویی از این تمدن نبرده بود، حتی خود «گوستاولوبون» در این باره میگوید: عربستان به استثنای سرحدات شمال از دستبرد اجانب محفوظ مانده و کسی نتوانست آن را به تصرف خود درآورد. جهانگیران بزرگ از ایران، روم و یونان که به تمام دنیا مسافرت کرده بودند، کمترین توجهی به عربستان نداشتند. [2] قدر مسلم این است که اگر تمام آن تمدنهای اسطورهای، در همه نقاط شبه جزیره، مقرون به حقیقت باشد؛ باید گفت: هنگام طلوع آفتاب اسلام، اثری از آن در منطقه حجاز باقی نمانده بود. چنان که قرآن این موضوع را گوشزد میکند و میفرماید: وَ کُنْتُمْ عَلی شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْها [3]؛ ای جمعیّت عرب! قبل از گرویدن به آیین اسلام بر لب پرتگاه آتش بودید، سپس اسلام شما را نجات داد. سخنان امیر مؤمنان علیه السّلام در بیان اوضاع عرب قبل از اسلام، شاهد زندهای است که آنان از نظر زندگی و انحطاط فکری و فساد اخلاقی در وضع اسفناکی بودند. امیر مؤمنان در یکی از خطبههای خود، اوضاع عرب پیش از اسلام را چنین بیان میکند: خداوند، محمد صلی اللّه علیه و آله و سلّم را بیم دهنده جهانیان و امین وحی و کتاب خود، مبعوث کرد و شما گروه عرب در بدترین آیین و بدترین جاها به سر میبردید. در میان سنگلاخها و مارهای کر (که از هیچ صدایی نمیرمیدند) اقامت داشتید. آبهای لجن را میآشامیدید [1]. مروج الذهب، ج 3، ص 373. [2]. تاریخ تمدن اسلام و عرب، ص 96. [3]. آل عمران (3) آیه 103.