كما هي» [1]

اين باشد كه در مناجات با خدا عرض كند: خدايا، اشياء را به آن نحو كه صرف التعلق هستند و واقعيت دارند، كه نحوه وجودى آنهاست به من ارائه بده. البته اين از كمال عشق حبيب به محبوب است كه فقط وجود استقلالى محبوب را ببيند و باقى اشياء را به طفيل وجود او ملاحظه كند و مقدّم بر محبوب، چيزى را نبيند.

حقيقت مطلب در وجود ممكنات اين است كه بدون آفت و احوليت چشم، به طفيل وجود حق ديده شوند.

و بالجمله: اعلى درجه تعلق همين بود كه گفتيم: كه با اسقاط اضافات، وجود منبسط، صرف تعلق به مبدأ كمال است. پس اينكه محال است تعلق به غير ميان دو وجود باشد براى اين است كه در عالم جز يك حقيقت نيست «ليس فى الدار غيره ديّار» در دار تحقق فقط وجود است و تعلق، از احكامِ آن است و چون وجود، حقيقت مشكّكه است، تعلق هم مشكّك خواهد بود. و اعلى مرتبه وجود امكانى، داراى اعلى مرتبه تعلق است. يعنى تعلق عقل اول، اعلى مرتبه تعلق و ربط است و اوست كه افقر موجودات است نه نفس.

معناى فقر اين نيست كه موجودات از كمالات خالى باشند، بلكه معنايش اين است كه چون حقيقةً وجود معلولى، ربط و تعلق به وجود علّى است و چون وجود صادر اول از وجودات ديگر اشدّ است، پس تعلقش به مبدأ و ربط بودنش به مبدأ اشدّ است؛ البته فقر به اين معنى در وجود صادر اول زياد است.

بنا بر اين هيولاى اولى اغنى الموجودات است؛ براى اينكه صرف قوّة الوجود است، هيچ فعليت ندارد تا ربط و وجودِ تعلقى داشته باشد. شايد به همين معناى «فقر منزلى» اشاره باشد كلام حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم كه فرمود:

«الفقر فخري»، [2]

البته اگر اين جمله را از روى نظر باطنى فرموده باشد.

بالجمله: يك نوع تعلق، كه اعلى از تعلقات ديگر است، بين وجود علت و معلول‌

[1] عوالى اللئالى، ج 4، ص 132، حديث 228.

[2] عوالى اللئالى، ج 1، ص 39، حديث 38؛ بحار الانوار، ج 69، ص 49.