هويت و يك سيما و يك صورتند و همه بر يكديگر منطبق هستند نمودار مى‌گردد.

اين است معناى وحدت عالم نوعيه و معناى وحدت عالم عقليه كه هر چيزى كه از هويات متعدده انتزاع مى‌كند به يك صورت است.

پس آنچه از اين مقدمه به دست آمد اين است كه: در خارج، كلى طبيعى به تعداد افراد وجود دارد؛ بنا بر اين قهراً به صفت فردى متصف است، مثلًا هم عالم و هم جاهل است، هم معدوم و هم موجود، هم مريد و هم غير مريد است. آن سلسله افرادى كه معدوم شدند كلى طبيعى معدوم شده و آن سلسله افرادى كه موجودند، به آن تعداد كلى طبيعى موجود است.

مساوقت وحدت و وجود

مقدمه ديگرى كه به آن احتياج داريم اين است كه وجود مساوق با وحدت است؛ هرجا وجود است وحدت هست و هرجا وجود نيست، وحدت نيست. و وحدت در احكام تابع وجود است. اگر وجود اعتبارى است، وحدت هم اعتبارى است و اگر وجود حقيقى است، وحدت هم حقيقى است. مثلًا زيد وجود دارد؛ چون وجودش حقيقى است وحدتش هم حقيقى است و عمرو هم وجود دارد و وجودش وحدت دارد. پس همان طورى كه وجودش حقيقى است وحدتش هم حقيقى خواهد بود. و اگر زيد و عمرو را جمعاً يك وجود حساب كنيم در اين صورت هم وجود و هم وحدت اعتبارى است، يعنى چنين نيست كه زيد يك وجود و عمرو يك وجود و در مقابل اينها يك وجود ديگر كه وجود مجموعى است تحقق داشته باشد، اين است كه وحدت آنها هم اعتبارى خواهد بود.

توضيح اثبات اين معنى كه وحدت مساوق با وجود است و هر چه در عالم وجود دارد وحدت دارد، اين است كه: آنچه كه به نظر مى‌آيد كه واحد نباشد با اينكه وجودش واحد است، حقيقةً دو چيز نيست؛ زيرا تركيبى كه در اجسام ملاحظه مى‌شود، دو قسم است: