مراد از امكان لا امتناع است، و عام گفته مى‌شود زيرا شامل واجب الوجود هم مى‌شود به خلاف امكان خاص.

قسم دوم: امكان به معناى خاص است كه خاصى هم به آن گفته مى‌شود. به آن خاص گويند زيرا سلب ضرورت از طرفين مى‌كند، بنا بر اين اخص از امكان عام است، و خاصى گويند چون خواص به آن توجه دارند، چرا كه آنها اصل حقيقت شى‌ء را مدّ نظر قرار داده و در صرافت و حاقّ جاده منشعبه، طرفين عدم و وجود را مى‌نگرند.

اصل كلام در اين امكان است و ذكر ساير اقسام تطفّلى است. اين قسم مدّ نظر مصنف است و مقابل متقابلين مى‌باشد؛ لذا آن را اسماً نگفته، چون شأناً معلوم است.

يكى ديگر از اقسام امكان، امكان به معناى اخص است. و وجه اخصيت آن اين است كه در آن ضرورت ذاتيه و وصفيه و وقتيه از محمول سلب مى‌شود.

از جمله اقسام امكان، امكان استقبالى است و آن سلب همه ضرورتها حتى ضرورت بشرط المحمول است؛ چون در تمام اقسامِ امكانِ ماضى و حال ضرورت بشرط المحمول وجود داشته و موجود ممكن محفوف به ضرورتين است؛ ضرورتى از ناحيه علت و ضرورتى از ناحيه محمول؛ زيرا شى‌ء موجود با وصف موجوديت محال است معدوم باشد.

چنانكه شيخ الرئيس‌ [1] فرموده است: آنچه از امور ممكنه به ماضى نسبت داده‌

[1] ابو على حسين بن عبد اللّه بن سينا يكى از بزرگ‌ترين حكما و فلاسفه اسلامى است كه آوازه علم و دانش وى از هزار سال پيش تا كنون، كران تا كران عالم را فرا گرفته است و كسى بر وى پيشى نگرفته است. در سال 373 ق. به دنيا آمد. در هفت سالگى به مكتب رفت و كتابهاى غريب المصنف، ادب الكاتب، اصلاح المنطق، العين، حماسه ابى تمام، ديوان ابن رومى، تصريف مازنى، نحو سيبويه را فرا گرفت و همه آنها را در يك سال و نيم از حفظ نمود. در ده سالگى مردم بخارا از هوش و حافظه‌اش در شگفت بودند و در دوازده سالگى بر طبق مذهب ابو حنيفه فتوا مى‌داد. در شانزده سالگى كتاب قانون را تصنيف كرد و آوازه طبابت وى همه جا را فرا گرفت و مرض نوح بن منصور را درمان نمود و در عوض در خزانه سلطنتى به مطالعه كتابهاى ابو نصر فارابى پرداخت و در 24 سالگى، علمى نبود كه فرا نگرفته باشد.

از تأليفات اوست: قانون، شفا، اشارات و تنبيهات، دانش‌نامه علايى، مبدأ و معاد. ابو عبيد جوزجانى، ابو عبد اللّه معصومى و بهمنيار بن مرزبان از شاگردان وى مى‌باشند.

او در سال 427 ق. بدرود حيات گفت و در همدان به خاك سپرده شد.