مقدم باشند؛ زيرا اجزاء مقدمه كل است و كل محتاج به اجزاء است و محتاج إليه حق تقدم دارد. با توجه به اينكه گفته شد اجزاء عين كل است لازم مى‌آيد محتاج و محتاج إليه و علت و معلول يكى باشد. [1]

نظير اين شبهه در علت و معلول طرح گرديده است؛ زيرا گفته‌اند: علت تامه شى‌ء عبارت از علت مادى و علت فاعلى و علت صورى و علت غايى است، با اينكه ماده و صورت چيز ديگرى جز شى‌ء نيست، پس لازم مى‌آيد اجزاء علت عين معلول باشد. [2]

در دفع اين اشكال گفته مى‌شود: البته معلوم است كه مركبات دو قسم است: مركب اعتبارى و مركب حقيقى.

توضيح در مورد مركبات اعتباريه و حقيقيه‌

در مركبات اعتباريه، چهار اعتبار امكان دارد:

يكى اينكه: به طور عام افرادى اعتبار شوند مثل افراد علما كه فرد فرد عالم تحت نظر قرار داده مى‌شود و هيچ گونه ملاحظه وحدت بين آنها نمى‌شود، به تك تك افراد نظر شده و آنها را وجودات منحازه مى‌بينيم.

دوم اينكه: افراد بشرط الاجتماع ملاحظه شوند، به طورى كه تقيد داخل و قيد خارج باشد، مثلًا رئيس لشكر كه در انتظامات نظامى تشكيل صفوف مى‌دهد، شرط كرده كه افراد در يك خط قرار گيرند به طورى كه اگر از اين صورت اجتماع نظامى تخلف شود، مطلوب به دست نمى‌آيد؛ گرچه همه وظايف خود را ايفا كنند، اما شرط باقى مانده و مقصود حاصل نشده است.

به عبارت ديگر: در مورد اين افرادى كه اينجا نشسته‌اند، غير از اين و آن و آن چيز ديگرى كه اجتماع باشد وجود ندارد، بلكه اين صورت وحدت اعتبارى وابسته به اعتبار عقل است.

[1] رجوع كنيد به: قبسات، ص 59؛ شوارق الالهام، ص 162- 163.

[2] رجوع كنيد به: شرح مواقف، ج 4، ص 105- 106؛ شرح مقاصد، ج 2، ص 81.