و الحاصل: انتزاع آن عنوانات و مفاهيم از حيث حدود و فقدانات بوده، در صورتى كه آن فقدانات از حقيقت خارج است. پس در حركت و سير تكاملى هيولى، يك وجود ضعيف رو به ترقى گذاشته و در اين سير تكاملى آنچه مقوم حقيقت اوست، قوت گرفته و شدت يافته و از ناتوانى و ضعف رو به توانايى و قوت مى‌گذارد به طورى كه ضعف و قوت داخل در حقيقت آن نيست. منتها حقيقت در حال ضعف و فقدان كمال، به اسمى موسوم است. و همين طور ضعف سپرى شده تا به قوت مى‌رسد و جوهرى كه اصل آن حقيقت است حركت كرده و آن جوهر «فى جوهره» در هر مرتبه از حركت، زياد و قوى مى‌شود. پس حقيقت واحده مستمره‌اى از نقص رو به كمال گذارده است.

و الحاصل اينكه: يك هويت و حقيقت در حاشيه وجود در منتهاى دورى از شمس حقيقى و منبع نور وجود است و آخرين منزل شعاع شمس وجود است به طورى كه اگر يك قدم ديگر دور شود، شعاع شمس وجود به آنجا نمى‌رسد. اين آخرين درجه شعاع وجودى در غايت ناتوانى و ضعف- مانند مريضى كه گرفتار بلاى درد فراق و عشق دوست است- تمام قوايش را از دست داده، فقط به اميد وصل يار رمقى پيدا نموده و حركت مى‌كند. اين شعاع پيوسته به طرف مبدأ جمع شده و هر چه به آن طرف حركت مى‌كند، روشن‌تر شده تا به بالاى افق عالم طبيعت كه مرتبه انسانيت است، مى‌رسد. البته در اين مرتبه يك هويت نوريه است كه بعد از آنكه متشتت و ناتوان و ضعيف بود، اكنون جمع و قوى گشته است و در اين حال قوت، جامعِ تمام كمالاتى است كه در حال تفرق، منبسط و منتشر بوده است به طورى كه اگر يك قوه عزرائيليه نازعه بتواند او را از آن مراتب نزع كند، او «مع وحدته و بساطته» جامع تمام كمالات آن مراتب خواهد بود.

باز مطلب را در ضمن يك مثال عرفى توضيح مى‌دهيم؛ گرچه آن مثال عين ممثل نبوده و لكن از جهتى مقرب است: قطرات بارانى كه از آسمان به طرف دريا مى‌آيد، در ضمن راه محدود به حدى است كه صورت قطره است. تحديد در اين حدى است كه‌