آنها جهت كمالى هستند، مانند مفهوم علم و اراده و قدرت و حيات كه كمالات هستند.

هر يك از اين مفاهيم كه از مثل انسان- كه شيئى مركب است- انتزاع مى‌شود، منشأ على حده دارد، مثلًا مفهوم قدرت انسانى از آن حيثيت اعصابى كه محل ظهور نفس است، يعنى رگها و اعصاب، انتزاع مى‌گردد و علم از مظهر ادراك كه در دماغ است، انتزاع مى‌شود.

شاهد بر اينكه محل انتزاع اينها در انسان متمايز است اين است كه: در علم طب ثابت شده كه در مغز انسانى شعباتى است كه هر يك از قواى انسان از آن شعبه منشعب است؛ به طورى كه اگر صدمه‌اى به آن سرچشمه اصابت كند، آن رشته انشعاب تعطيل مى‌گردد.

پس انتزاع مفاهيم متعدده از انسان، با تعدد منشأ انتزاع است و چون انسان مركب است از هر خصوصيتى از آن و به اعتبار هر عضوى و جزئى، مفهومى مانند مفهوم عالم و مفهوم قادر انتزاع مى‌شود.

و لكن اين مفاهيم متوافقه كماليه از يك وجود بسيط جامع كمالات انتزاع مى‌گردد؛ از عين آن حقيقت و هويت مقدسه‌اى كه از آن مفهوم عالم انتزاع مى‌شود مفهوم قادر انتزاع مى‌گردد و از عين آن حقيقتى كه از آن مفهوم عالم و قادر انتزاع مى‌شود، مفهوم مريد و حى و هكذا تا آخر اوصاف كماليه انتزاع مى‌گردد. و الّا اگر مفاهيم كماليه از ذات اقدس «مع بساطته» انتزاع نشود، تركيب لازم مى‌آيد، پس مفاهيم متعدده متوافقه‌اى را كه واجد جهت كمالى است، مى‌توان از يك حيثيت انتزاع نمود.

پس ثابت شد كه انتزاع مفاهيم متعدده متوافقه از يك حقيقت بسيطه واحده جايز است.

حال به ما نحن فيه مى‌آييم، البته عبارتى كه ذكر شد مربوط به علم الهى بود كه در امور عامه از حال اشياء تفتيش مى‌شود و اكنون محل گفتگوى ما اين است كه صورت اخيره، شيئى است كه «مع بساطته و وحدته» جامع جميع كمالات نازله و مراتب ناقصه است و با اينكه حقيقتى بسيط است آنچه منشأ انتزاع مفاهيم‌