نفس را هم در بر گيرد- و مبادى مفارق از محل مانند عقول، همه جنود مبدأ المبادى است.

اقوال در معناى قدرت‌

ذكر كرديم كه قدرت به صحت صدور فعل و لا صدور، يعنى امكان الفعل و امكان الترك تفسير شده، ولى اين معنى با قدرت خداوندى منافى است؛ چون از ذاتى كه من جميع الجهات بسيط است، نمى‌توان مفاهيم متقابله اخذ كرد؛ زيرا مفاهيم متخالفه منشأهاى متخالفه لازم دارد و حيث اينكه فرض نموديم ذات بسيط است نبايد منشأهاى متخالفه در او باشد و الّا تركيب در ذات لازم مى‌آيد و اين خلف است.

اگر گفتيم معناى قدرت امكان الفعل و الترك و صحة الفعل و الترك است، در مقابل فعليت كه منشأ كمال لازم دارد، امكان كه جهت نقص است منشأ متقابل با منشأ كمال لازم دارد، پس در ذاتى كه از آن اين دو مفهوم را انتزاع مى‌كنيم بايد جهات انتزاعيه متقابله باشد؛ يك جهت ظلمت امكانيه ويك جهت نوريه كماليه و اين در ذات بسيط كامل صرف الوجود مستحيل است.

و لكن اگر مفاهيم متعدده شدند نه به تخالف تقابلى كه جهت‌هاى متخالف بخواهد، در اين موقع گاهى انتزاع مفاهيم متعدده از يك شى‌ء واجب مى‌گردد با اينكه ذات من جميع الجهات بسيط است و لكن چون كمال صرف و كمال محض وجود است، انتزاع تمام مفاهيم كماليه از وجود صرف كه عين كمال صرف است لازم و واجب است؛ زيرا تقابلِ جهت ظلمت و نور نمى‌شود، بلكه منشأ همه جهات نور الوجود است منتها به حيثيات متعدده. اين است كه چون ذات مقدس حق صرف الكمال و صرف الكمال نور الوجود است، پس نور وجود تا هر كجا رفته كمالات رفته است، تا آن آخرين نقطه‌اى كه نور وجود ترشح كرده قدرت، علم، اراده و ديگر كمالات هست.

اين است كه در آيه شريفه فرموده است: «وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ‌