احكام سبق‌

اجتماعى در سبق زمانى به نحو امتداد سيلانى نيست، بلكه آناً فآناً جزئى منعدم و جزئى موجود مى‌شود.

سبق به رتبه دو قسم است: يكى طبعى كه سبق بالرتبة العقليه است و ديگرى وضعى كه سبق بالرتبة الحسيه است.

ترتيب طبيعى: مانند ترتيب بين انواع و اجناس مترتبه، مانند جسم و حيوان است، يعنى اگر مبدأ و نقطه معينه را مثلًا نوع قرار دهيم حيوان به او قريب است و سابق بر جسم است و بعد جسم نامى و بعد جسم مطلق، و اگر مبدأ را مثلًا جنس عالى قرار دهيم جسم مطلق سابق و جسم نامى لاحق است تا آخر.

و ترتيب وضعى: مانند ترتيب در مكان است، البته مكان بالذات و همچنين مكين بالعرض قابل اجتماع نيست و ترتيب و سابقيت و مسبوقيت و لاحقيت در اينجا به اين نحو تصوير مى‌شود كه نقطه‌اى مانند كعبه را ملاحظه كرده، قريب به او را سابق و بعيد به او را لاحق گويند، مثل امام و مأموم.

و سبق بالطبع و بالتجوهر مثل واحد و اثنين است، يعنى واحد و اثنين را مى‌توان به دو گونه اعتبار و ملاحظه نمود، به يك اعتبار مثال براى سبق بالطبع و به اعتبار ديگر مثال براى سبق بالتجوهر است. و توضيح آن اين است كه: اگر ملاحظه شود كه اثنين معلول دو واحد عددى است و هر واحدى جزء علت وجود آن است، به اين اعتبار بين واحد و اثنين سبق بالطبع است. و اگر نفس مفهوم واحد و مفهوم اثنين كه ملتئم از