آن اشراق نيست و وحدت شى‌ء به آن اشراق رب النوع قائم است؛ چون آن صورت لا يتغير است و اين انواع سيال بالذات و الصفات هستند؛ زيرا وقتى كه جوهر آنها سيال شد، صفات آنها هم سيال خواهد بود؛ چرا كه اعراض قائم به جواهر است و در حقيقت اين تبدلات و تغيرات از مراتب وجود است كه‌ «كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ» [1] و در لباسى است كه آن اشراق بر اين قوالب تابيده و وحدت شى‌ء با اوست نه با اين قوالب.

از اينجاست كه اگر بگوييم: حضرت امير عليه السلام شبى در خدمت حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم بوده و در همان شب و همان وقت در مجلسى با سلمان‌ [2] و باز در همان شب و همان موقع در مجالس متعدده بوده، حق است و همه‌اش هم حضرت امير عليه السلام است؛ [3] چون اين قالب جسمانى حقيقت شى‌ء نيست تا بگوييم آن يك قالب داشته و آن هم در خدمت پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم بوده است.

از اينجاست كه مى‌گوييم: وحدات افراد طبيعت به وحدات نفوس ناطقه است در آنها كه نفس ناطقه دارند و به وحدات مُثُل نوريه است در آنها كه نفس ناطقه ندارند و وحدات نفوس و مُثُل نوريه به وحدت مبدأ محفوظ است كه از پشت پرده غيب بر كل ما فى الوجود انبساط اشراق نموده و هر چه هست به آن نور نيّر تكيه كرده و حافظ

[1] الرحمن (55): 29.

[2] ابو عبد اللّه سلمان فارسى، ركن اول از اركان اربعه و مخصوص به شرافت «سلمان منّا اهل البيت» است. حضرت صادق عليه السلام او را بهتر از لقمان فرموده، و امام باقر عليه السلام او را از متوسمين شمرده و در حديثى حضرت صادق عليه السلام فرموده: «فصلوات اللّه على سلمان» و هم فرموده: «ادرك سلمان علم الاول و علم الآخر و هو بحر لا ينزف و هو منّا اهل البيت». پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم او را با ابو ذر برادر نمود و شرط كرد كه نافرمانى سلمان را نكند.

وى- ظاهراً- در سال 36 ق. در مدائن از دنيا رفت و امير المؤمنين عليه السلام به طى الارض بر سر جنازه او حاضر شد و او را غسل داد و كفن كرد و نماز بر او خواند. و در مدائن- نزديك كاظمين- به خاك سپرده شد.

[3] اين روايت هر چند كه در كتابهاى عرفانى و فلسفى بسيار نقل شده و در السنه و افواه نيز مشهور است ولى متأسفانه در كتب روايى آن را نيافتيم. رجوع كنيد به: انوار نعمانيه، ج 4، ص 51.