نار محيط بر كره هوا و كره ماه محيط بر كره نار و هكذا كرات سبعه سياره به ترتيب محيط بر يكديگرند تا كره زحل كه آخرين آنهاست و بعد فلك ثامن محيط بر آن و ستاره‌هاى ديگر را چون منبّت‌كارى در فلك ثامن پنداشته به طورى كه اگر كسى به فلك ثامن دست بمالد فلك با ساير كواكب يكى بوده و محيط بر همه فلك الافلاك است و گفته: ضخامت قطر فلك الافلاك را خدا مى‌داند و اين شبانه‌روزى كه توليد مى‌شود از گردش آن فلك الافلاك است كه به تبعيت آن، آنچه در جوف اوست گردش مى‌كند و زمين ثابت است.

بنا بر اين قول، صور فلكيه لا يتغير بوده و ازلًا تغير نداشته و ابداً هم تغير نخواهد داشت، و هكذا هيولاى فلك غير از هيولاى اجسام عالم طبيعت است و هيولاى عالم طبيعت يك شى‌ء ثابت است كه پيوسته البسه صور به قد و قامت او آراسته شده و صورتى را خلع و صورتى را لُبس مى‌نمايد و از عالم غيب افاضه صور مى‌شود و چون عالم طبيعت مستعد افاضه كامله نيست؛ لذا به تدريج و به سير تكاملى به هنگام قابليت، افاضه كمال مى‌شود.

و الحاصل: عالم در مجموع عبارت از كره تو پُر است و هيولاى عالم طبيعت غير از هيولاى افلاك است و صور افلاك ازلًا و ابداً تغير ندارد و ما وراء اين كره خلأ و ملأى نيست.

بنا بر اين قول، اثبات حدوث عالم به خاطر دو عويصه، قدرى دشوار است.

يكى از جهت اينكه: يك هويت و هيولاى ثابته در تمام مراحل صور نوعيه هست كه مى‌توان آن را قديم گفت؛ چون شى‌ء ثابتى است.

عويصه ديگر اينكه: صور فلكيه لا يتغير و لا يتبدل بوده و هيچ تغيرى به او دست نداده و هيچ حالى در او رخ نمى‌دهد مگر اينكه يك حركت وضعيه دائمه دارد. [1]

[1] رجوع كنيد به: شرح هدايه اثيريه، ص 137.