صفات قاضى و آنچه كه مناسب آن است‌

مسأله 1- شرايط قاضى عبارتند از: بلوغ و عقل و ايمان و عدالت و اجتهاد مطلق و مرد بودن و طهارت مولد (حلال‌زاده بودن) و اعلميّت نسبت به كسانى كه در شهر يا نزديك آن هستند بنابر احوط (وجوبى). و احوط (وجوبى) آن است كه داراى حافظه باشد كه فراموشى غالباً او را نگيرد، بلكه اگر فراموشى او طورى باشد كه سلب اطمينان از او بشود، اقوى جايز نبودن قضاوت او است. و اما در اعتبار كتابت نظر است. و احوط (استحبابى) اعتبار بينايى است اگر چه عدم آن خالى از وجه نيست.

مسأله 2- صفاتى كه در قاضى معتبر است، با وجدان و شياعى كه مفيد علم يا اطمينان باشد و بيّنه عادل، ثابت مى‌شود. و كسى كه شهادت بر اجتهاد و اعلميّت مى‌دهد حتماً بايد از اهل خبره باشد.

مسأله 3- شرايط قضاوت، در قاضى بايد نزد هر يك از دو طرف مرافعه ثابت باشد و ثبوت آن‌ها در نزد يكى از آن دو، كفايت نمى‌كند.

مسأله 4- براى قاضى، قضاوت نمودن به فتواى مجتهد ديگر مشكل است؛ پس حتماً بايد طبق رأى خودش- نه رأى ديگرى و لو اينكه اعلم باشد- حكم نمايد.

مسأله 5- اگر هر كدام از مدعى و منكر، جهت رفع خصومت، حاكمى را انتخاب نمايند، بعيد نيست كه در صورت مساوى بودن هر دو قاضى در علم، اختيار مدعى مقدم باشد وگرنه احوط (وجوبى)، اختيار اعلم است؛ و اگر هر كدام از آن‌ها، از جهتى مدعى و از جهتى ديگر، منكر باشد ظاهر در صورت تساوى، رجوع به قرعه است.

مسأله 6- اگر براى فردى از رعيت دعوايى بر قاضى باشد پس مرافعه را به پيش قاضى ديگر ببرد دعوايش مسموع است و بايد قاضى را احضار نمايد؛ و اجابت آن بر قاضى واجب است. و حاكم بايد در اين قضيه، با قاضى و مدعى او در آدابى كه مى‌آيد به طور مساوى عمل نمايد.

مسأله 7- براى حاكم ديگر، تنفيذ حكمى كه از قاضى صادر شده جايز، بلكه گاهى‌