مقاله چهارم در بيان شمه‌اى از حقيقت اقبال و ادبار عقل و جهل كلّى و جزئى‌

اما حقيقت ادبار عقل كلّى كه در حديث ديگر به اقبال تعبير شده‌

« قالَ لَهُ: أقْبِلْ فَأقْبَلَ، ثُمَّ قالَ لَهُ: أدْبِرْ فَأدْبَرَ». [1] عبارت است از: ظهور نور آن از ماوراى حجابهاى غيبى در مرائى تعيّنات خلقيّه به ترتيب نزولىِ مرتبه بعد مرتبه تا نزول به حضرت شهادت مطلقه، كه طبيعة الكل مرآت آن است، و در كلمات شريفه معلم اوّل «ارسطاطاليس» [2] است كه:

[1] اصول كافى، ج 1، ص 8، كتاب العقل و الجهل، ح 1 و همان جلد، ص 20، ح 26، كه در آن حديث آمده است:

«قالَ لَهُ: أقْبِلْ فَأقْبَلَ، ثُمَّ قالَ لَهُ: أدْبِرْ فَأدْبَرَ».

[2] ارسطو كه از او به ارسطاطاليس نيز ياد مى‌شود، از مشهورترين فلاسفه يونان است. وى در سال 384 قبل از ميلاد در مقدونيه به دنيا آمده و در سال 322 قبل از ميلاد از دنيا رفته است. پدرش نيفوماخس فيثاغورى، و استادش افلاطون بود كه وى به مُدّت 20 سال از محضر اين فيلسوف عظيم الشأن، كسب علم نمود. ارسطو استاد اسكندر مقدونى بود و 12 سال به تعليم وى اشتغال داشت.

او را تأليفات فراوانى است كه مشتمل بر همه علوم آن عصر است، وى با آثار و افكار علمى خود، قرنها انديشه انديشمندان را به آنها مشغول داشت، و بسيارى از متفكّران اسلامى نيز از افكار وى بهره‌ها بردند و به ترجمه آثار او به زبان عربى پرداختند. برخى از آثار او عبارتند از: 1- ما بعد الطبيعة، 2- اخلاق، 3- منطق. (معجم المطبوعات العربيّة، ج 1، ص 424).