و در باب ارتياض نفس و سلوك راه حق نيز رفق و مدارا با نَفس، از مهمّات به شمار مىرود. و چه بسا كه سختگيرى بر نفس، خصوصاً در اوائل امر و خصوصاً براى جوانها، اسباب تنفّر نفس از ارتياض و سلوك شود، و از زير بار حق فرار كند.
و خيلى اتفاق افتاده كه جوانهاى نورس بعد از چندى اشتغال شديد و مواظبت كامل در مستحبّات، به كلّى منحرف شدند و لا يبالى به دين گرديدند. و در روايات شريفه اشاره به بسيارى از اين امور كه مذكور شد هست [2]، و پس از اين- إنْ شاءَ اللّه- بعضى از آنها را مذكور مىداريم.
فصل سوّم در بيان آنكه «رفق» و «مدارا» از جنود عقل و از لوازم فطرت مخموره است، و «خرق» و «عنف» از جنود جهل و ابليس و از لوازم فطرت محجوبه است.
و اين معنى محقَّق شود پس از آن كه معلوم شود كه رفق و مدارا و مصاحبت و رفاقت، از جَلَواتِ رحمت رحمانيّه و شئونِ آن است. قلبى كه در آن جلوه
[1] متن اين حديث كه از امام سجّاد- عليه السلام- نقل شده، چنين است: