رحمت و رأفت الهيه است در عالم ملك، بلكه تمام حدود و تعزيرات و قصاص و امثال آن، حقيقت رحمت و رأفت است كه در صورت غضب و انتقام جلوه نموده: «وَ [لَكُمْ‌] فِي الْقِصاصِ حَياةٌ يا أُولِي الْأَلْبابِ» [1]، بلكه جهنم رحمتى است در صورت غضب براى كسانى كه لياقت رسيدن به سعادت دارند. اگر تخليصاتى و تطهيراتى كه در جهنم مى‌شود نبود، هر گز روى سعادت را آن اشخاص نمى‌ديدند.

بالجمله: كسى كه قلب او از رأفت و رحمت به بندگان خدا خالى باشد، او را بايد از مسلك اين جمعيّت خارج كرد و از حقّ دخول در عائله بشرى محروم نمود.

اهل معرفت فرمايند: «بسط بساط وجود و كمال وجود به اسم رحمان و رحيم است». [2]

و اين دو اسم شريف از امّهات اسماء و اسماء محيطه واسعه است، چنانچه در كريمه الهيه است: «وَ رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ» [3]، و فرمايد: «رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً». [4]

و از اين جهت است كه در مفتاح كتاب الهى‌ [5]، اين دو اسم بزرگ تابع اسم اعظم قرار داده شده است، اشاره به آن كه مفتاح وجود حقيقت رحمت رحمانيّه و رحيميّه است، و رحمتْ سابق بر غضب. و از اين باب، أهل معرفت گويند:

[1] اى خردمندان، شما را در قصاص زندگى است. (بقره/ 179).

[2] الفتوحات المكيّة، ابن عربى، ج 1، 102.

[3] و رحمت من همه چيز را فرا گرفته است. (أعراف/ 156).

[4] پرودگارا رحمت و دانش تو بر همه چيز احاطه دارد. (غافر/ 7).

[5] مراد سوره فاتحة الكتاب (حَمد) است.