ربِّ انسان كامل، كه حضرت خاتم رسل- صلَّى اللَّه عليه و آله و سلم- است، بر صراط مستقيم و حدّ اعتدال تام است. و مربوب او نيز بر صراط مستقيم و اعتدال تمام است؛ منتهى‌ ربّ- تعالى‌ شأنه- بر سبيل استقلال، و مربوب- صلَّى اللَّه عليه و آله- بر سبيل استظلال.

و جور در اين مقام، غلبه قهر بر لطف يا لطف بر قهر است. و به عبارت ديگر، مظهريت از اسماء جلال يا مظهريت از اسماء جمال است. و محتمل است كه كُمَّل اولياء در آيه شريفه‌ «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ» [1] اين مقام را خواهش كنند.

و چه در جلوه معارف الهيّه و جَلَوات توحيد در قلب اهل معرفت، كه عدالت در آن عبارت است از: عدم احتجاب از حق به خلق، و از خلق به حق. و به عبارت اخرى، رؤيت وحدت در كثرت، و كثرت در وحدت. و اين مختص به كُمَّل اهل اللَّه است، و تفريط و افراط در اين مقام، احتجاب از هر يك از حق و خلق است به ديگرى. و محتمل است منظور اهل اللَّه از آيه‌ [2] شريفه، حصول اين مقام باشد.

و چه در عقايد و حقايق ايمانيّه باشد، كه عدالت در آن عبارت است از:

ادراك حقايق وجوديّه على‌ ما هى عليه از غاية القصواى كمال أسمائى تا منتهى النهاية رجوع مَظاهر به ظواهر، كه حقيقت معاد است.

و چه در اخلاق نفسانيّه، كه اعتدال قواى ثلاثه است؛ يعنى، قوه شهويّه و غضبيّه و شيطانيّه. و چون منظور از حديث شريف‌ [3]- به حسب ظاهر- اين قسم‌

[1] ما را به راه راست، هدايت فرما. (حمد/ 6).

[2] در نسخه اصل: «منظور از اهل اللَّه در آيه» آمده است.

[3] يعنى همين حديث جنود عقل و جهل.