به درد نمى‌خورد. اين براى اين است كه اسلام را نشناخته‌اند. نه شما حق داريد كه بگوييد كه اين معانى معرفت و اين- عرض مى‌كنم- كه معارف الهيه، اينها ديگر چى است. اين هم براى اين است كه اگر يك همچنين چيزى بگوييد شما هم مثل آنها هستيد؛ نه هم حق دارند اينها- هر دو دسته- بگويند كه آن حرفهايى كه اينها مى‌زنند كه بايد- عرض مى‌كنم كه- رفع ظلم بشود و عدالت بسط پيدا كند، شما مى‌توانيد تخطئه كنيد. آن هم بايد باشد. همه هست. محصور نيست اسلام به اينها. اسلام انسانى مى‌سازد عدالت‌خواه و عدالت‌پرور، صاحب اخلاق كريمه، صاحب معارف الهيه؛ كه وقتى كه از اينجا رخت بربست و وارد شد در يك عالم ديگرى، به صورت انسان باشد، آدم باشد.

آنهايى كه آن طرف را مى‌بينند و اين طرف را نمى‌بينند ناقصند- اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ‌، غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ‌، غيرِ ضالين. در يك روايتى هست- من نمى‌دانم وارد است يا نه- هست؛ مى‌گويند، نقل مى‌كنند كه قضيه مغضوب‌ عَلَيْهِمْ‌- به حَسَب قول مفسرين- عبارت از يهود است و ضالين عبارت از نصارا. در يك روايتى نقل مى‌كنند- من نمى‌توانم تصديق كنم، من نقل مى‌كنم از آنهايى كه نقل كرده‌اند- كه رسول اللَّه- مثلًا- فرموده است:

كانَ اخى موسى‌ عَيْنُهُ اليُمْنى‌ عَمْياء و اخى عيسى عَيْنُهُ اليُسْرى‌ عَمْياء، وَ انا ذُو العَيْنَيْنِ‌ [1]

آنهايى كه مى‌خواهند تأويل كنند، مى‌گويند چون تورات بيشتر توجه به ماديات و امور سياسى و دنيوى داشته است- يهود هم كه مى‌بينيد دو دستى چسبيده‌اند و دارند مى‌خورند دنيا را و باز هم بسشان نيست، امريكا هم آنها دارند مى‌خورند، ايران هم الآن آنها دارند [مى‌خورند] باز هم بسشان نيست، همه جا و همه را مى‌خواهند- و در كتاب حضرت عيسى [عليه السلام‌] توجه به معنويات و روحانيت بيشتر بوده است؛ از اين جهت «عين يُسرا» يش كه عبارت از طرف طبيعتش است عَمْياء بوده است- البته من نمى‌توانم بگويم‌

[1] برادرم موسى چشم راستش نابينا بود و برادرم عيسى چشم چپش، و من هر دو چشمم بيناست. منسوب به پيامبر (ص) امام خمينى در كتاب سر الصلاة اين روايت را نقل فرموده در تفسير آن نوشته‌اند: «جناب موسى را كثرتْ غلبه بر وحدت داشت، و جناب عيسى را وحدت غالب بر كثرت بود؛ و رسول ختمى را مقام برزخيت كبرا [بود] كه حد وسط و صراط مستقيم است.» سر الصلاة، معراج السالكين و صلاة العارفين. تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، 1375، ص 92.