فصل بيان كلام مولانا مجلسى (ره) در حقيقت دنياى مذمومه‌

جناب محقق خبير و محدث بينظير، مولانا مجلسى، [1] عليه الرحمة، مى‌فرمايد: بدان آنچه از مجموع آيات و اخبار ظاهر مى‌شود به حسب فهم ما، اين است كه دنياى مذمومه مركب است از يك امورى كه انسان را باز دارد از طاعت خدا و دوستى او و تحصيل آخرت. پس دنيا و آخرت با هم متقابل‌اند. هر چه باعث رضاى خداى سبحان و قرب او شود، از آخرت است اگر چه به حسب ظاهر از دنيا باشد، مثل تجارات و زراعات و صناعاتى كه مقصود از آنها معيشت عيال باشد براى اطاعت امر خدا، و صرف كردن آنها در مصارف خيريه و اعانت كردن به محتاجان و صدقات و باز ايستادن از سؤال از مردم، و غير آن، و اين‌ها همه از آخرت است گر چه مردم آن را از دنيا دانند. و رياضات مبتدعه و اعمال ريائيه، گرچه با تزهد و انواع مشقت باشد، از دنياست، زيرا كه باعث دورى از خدا شود و قرب به سوى او نياورد، مثل اعمال كفار و مخالفان. انتهى. [2] و از يكى از محققان نقل فرمايد كه دنيا و آخرت تو عبارت است از دو حالت از حالات قلب تو: آنچه نزديك است و قبل از مردن، نامش دنياست. و آنچه بعد از اين آيد و پس از مردن است، نامش آخرت است. پس آنچه از براى تو در آن حظ و نصيب و شهوت و لذت است قبل از موت، آن دنياست در حق تو. [3] فقير گويد كه مى‌توان گفت كه دنيا گاهى گفته مى‌شود به نشئه نازله وجود كه دار تصرم و تغيير و مجاز است، و آخرت به رجوع از اين نشئه به ملكوت و باطن خود كه دار ثبوت و خلود و قرار است. و اين نشئه از براى هر نفسى از نفوس و شخصى از اشخاص متحقق است. بالجمله، از براى هر موجودى مقام ظهور و ملك و شهودى است، و آن مرتبه نازله دنياويه آن است، و مقام بطون و ملكوت و غيبى است، و آن نشئه صاعده اخرويه آن است. و اين نشئه نازله دنياويه گرچه خود بذاته ناقص و اخيره مراتب وجود است ولى چون مهد تربيت نفوس قدسيه و دار التحصيل مقامات عاليه و مزرعه آخرت است، از احسن مشاهد وجوديه و اعز نشآت و مغتنمترين عوالم است پيش اوليا و اهل سلوك آخرت. و اگر اين مواد ملكيه و تغييرات و حركات جوهريه طبيعيه و اراديه نبود و خداى تعالى مسلط نكرده بود بر اين نشئه تبدلات و

[1] حديث 1، پاورقى 14.

[2] بحار الانوار، ج 70، ص 63، «كتاب ايمان و كفر»، «باب حب دنيا و ذمها». مرآة العقول، ج 8، ص 263، «كتاب ايمان و كفر»، «باب ذم دنيا و زهد فيها».

[3] مرآة العقول، ج 10، ص 264، «كتاب ايمان و كفر»، «باب حب دنيا».