«تحميد» را به آن ذات مقدّس تلقين فرمود، تا پس از هفت مرتبه- به عدد حجب و عدد مراتب انسان- به خود آمد و حالت صحو براى او دست داد. و در جميع نماز معراج اين احوال دوام داشته.

و اكنون كه ما را به خلوت انس راهى نيست و به مقام قدس جايگاهى نه، خوب است عجز و ذلت خود را سرمايه وصول به مقصد و دستاويز حصول مطلوب قرار داده، دست از دامن مقصود بر نداريم تا كام دل برآريم. و لااقل اگر خود مرد اين ميدان نيستيم، از مردان راه هدايت طلبيم و از روحانيّت كمّل اعانت جوييم، شايد بويى از معارف به مشام جان ما برسد و نسيمى از لطائف به كالبد مرده ما بوزد، زيرا كه عادت حق تعالى احسان و شيمه او تفضل و انعام است.[563] و بايد دانست كه ركوع مشتمل است بر «تسبيح» و «تعظيم» و «تحميد» ربّ جلّ و علا: پس «تسبيح» تنزيه از توصيف و تقديس از تعريف است. و «تعظيم» و «تحميد» خروج از حدّ تشبيه و تعطيل است، زيرا كه «تحميد» ظهور در مرائى خلقيّه را افاده كند، و «تعظيم» سلب تحديد را ارائه دهد.

پس، او ظاهر است و ظهورى در عالم ظاهرتر از او نيست، و متلبّس به لباس تعيّنات خلقيّه نيست.

فصل چهارم‌

عن مصباح الشّريعة، قال الصّادق عليه السّلام: لا يركع عبد للّه ركوعا على الحقيقة، الّا زيّنه اللّه تعالى بنور بهائه، و اظلّه في ظلال كبريائه، و كساه كسوة اصفيائه. و الرّكوع اوّل، و السّجود ثان، فمن اتى بمعنى الاوّل، صلح للثّانى.

و في الرّكوع ادب، و في السّجود قرب، و من لا يحسن الادب، لا يصلح للقرب. فاركع ركوع خاضع للّه بقلبه، متذلّل و جل تحت سلطانه، خافض له‌

[563] - اذ من عادته الاحسان و من شيمته التفضّل.