با توجه به پيشرفت سريع علم بشر آيا احكام 1400 سال پيش اسلام نياز به بازنگري ندارد؟

سوال کننده :آرزو كرمي

پاسخ :

در ميان اديان ومذاهب هيچ دين و مذهبي مانند اسلام در شئون زندگي مردم مداخله نكرده است.اسلام در مقررات خود به يك سلسله عبادات و اذكار واوراد و يك رشته اندرزهاياخلاقي اكتفا نكرده است ، همانطوريكه روابطبندگان با خدا را بيان كرده استخطوط اصلي روابط انسانها و حقوق و وظايف افراد را نسبت بيكديگر نيز در شكلهاي گوناگون بيان كرده است.قهرا پرسش انطباق با زمان درباره اسلام كه چنين دينياست بيشتر موردپيدا ميكند.

خصلت انطباق اسلام با زمان از نظر خارجيان

اتفاقا بسياري از دانشمندان و نويسندگان خارجي ، اسلام را از نظر قوانين‏اجتماعي و مدني مورد مطالعه قرار داده‏اند و قوانين اسلامي را بعنوان يك‏سلسله قوانين مترقي ستايش كرده و خاصيت زنده و جاويد بودن اين دين وقابليتانطباق قوانين آن را با پيشرفتهاي زمان مورد توجه و تمجيد قرارداده‏اند.

برنارد شاو نويسنده معروف و آزاد فكر انگليسي گفته است : " من هميشه‏نسبت بدين محمد بواسطه خاصيت زنده بودن عجيبش نهايت احترام راداشته‏ام . بنظر مناسلام تنها مذهبي است كه استعداد توافق و تسلط برحالات گوناگون و صور متغيرزندگي و مواجهه با قرون مختلف را دارد. "چنين پيش بيني ميكنم و از همين اكنون آثار آن پديدار شده است كه‏ايمان محمدمورد قبول اروپاي فرداخواهد بود. روحانيون قرون وسطي در نتيجه جهالت ياتعصب ، شمايل تاريكي ازآئين محمد رسم ميكردند ، او بچشم آنها از روي كينه وعصبيت ضد مسيح جلوه‏كرده بود ، من درباره اين مرد فوق العاده مطالعهكردم و به اين‏نتيجه رسيدم كه نه تنها ضد مسيح نبوده بلكه بايد نجات دهندهبشريت‏ناميده شود . بعقيده من اگر مردي چون او صاحب اختيار دنياي جديد بشودطوري در حل مسائل ومشكلات دنيا توفيق خواهد يافت كه صلح و سعادت آرزوي‏بشر تأمين خواهد شد" .

دكتر شبلي شميل يك عرب لبناني مادي مسلك است . اوبراي اولين باربنياد انواع داروين را بضميمه شرح بوخنر آلماني ، بعنوان حربه‏ايعليه‏عقائد مذهبي ، بزبان عربي ترجمه كرد و در اختيارعربي زبانان قرار داد.وي با آنكه ماترياليست است از اعجاب و تحسين نسبت باسلام و عظمت‏آورنده آنخودداري نميكند و همواره اسلام را بعنوان يك آئين زنده و قابل‏انطباق با زمانستايش ميكند. اين مرد در جلد دوم كتابي كه بنام فلسفه النشوء والارتقاء بعربيمنتشركرده است مقاله‏اي دارد تحت عنوان " القرآن والعمران " اين مقاله رادر رد يكي از خارجيان كه به كشورهاي اسلاميمسافرت كرده و اسلام را مسئول‏انحطاط مسلمين دانسته نوشته است.شبلي شميل سعي دارد در اين مقاله ثابتكند كه علت انحطاط مسلمين‏انحراف از تعاليم اجتماعي اسلامي است نه اسلام و آنعده از غربي‏ها كه به‏اسلام حمله ميكنند يا اسلام را نمي‏شناسند ويا سوء نيت دارند و ميخواهند با بد بين كردن شرقي‏ها بقوانين و مقرراتي‏كهبهرحال از ميان خودشان برخاسته ، طوق بندگي خود را بگردن آنها بگذارند.آن پرسشي كه بيش از هر پرسش ديگر تكرار ميشود اينست كه قوانين درزمينهاحتياجات وضع ميشود واحتياجات اجتماعي بشر ثابت و يك نواخت‏نيست ، پس قوانيناجتماعي نيز نمي‏تواند ثابت و يكنواخت باشد. اين پرسش چه پرسش خوب و ارزنده‏اياست . اتفاقا يكي از جنبه‏هاي‏اعجازآميز دين مبين اسلام كه هر مسلمان فهميده ودانشمندي از آن احساس‏غرور و افتخار ميكند اينست كه اسلام درمورد احتياجاتثابت فردي يااجتماعي قوانين ثابت و در مورد احتياجات موقت و متغير وضع متغيريدرنظر گرفته است. در اينصورت در همه دورانها قوانين اسلام به روز ومطابق نياز حقيقي مردم آن زمان است كه نشانه بارز آن اجتهاد واستنباط دائم احكام اسلام توسط علما ومراجع است.

برگرفته از كتاب اسلام و مقتضيات زمان استاد شهيد مرتضي مطهري باب اسلام و مقتضيات زمان

براي آگاهي بيشتر به كتاب نظام حقوق زن در اسلام باب اسلام ومقتضيات زمان مراجعه فرماييد.

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)